TRAM

Bir resmin ya da rengin, baskı makinelerinde basılabilmesi için noktalara ayrılması gerekir. Bu noktalara tram denir. Tram, çok tonlu materyallerdeki görüntüyü irili ufaklı noktalara ayırır. Tramlar genellikle eliptik, kare, yıldız veya çizgi seklinde olur.


Tramlar baskı aşamasında üst üste gelerek farklı renkler yarattığından elde etmek istediğimiz renklerin belirli açıları olmak zorundadır. Tramı tanımlamada biçimi, açısı, ton değeri ve sıklığı belirleyici nitelikleridir.
Tramlar genel olarak konvansiyonel ve kristal-kum tram olarak ikiye ayrılır. Kristal tramda tram açısı yoktur. Bundan dolayı da kristal tramlama sonucunda more oluşmaz.

Konvansiyonel tram Kristal-kum (Staccato) tram


TRAM AÇISI
Tram hattının yatayla yaptığı açıya denir. Noktaların çap merkezlerinin üst üste gelmemesi için kullanılır. En koyu renk (genelde siyahtır) 45°’de tramlanır. En açık renk ise (genelde sarıdır) 90°’de tramlanır. Diğer iki renk ise 15°’de ve 75°’de tramlanır.

tram hattı
2 tram açısı
3 referans yön
Tram açılarının hatalı verilmesi sonucu oluşan istenmeyen görüntüye ‘more (veya more deseni)’ denir. Moreyi en aza indirmek için tram açıları arasında min. 30° olmalıdır.

TRAM SIKLIĞI
1 cm tram hattı üzerindeki tram sayısına denir. 40’lık tramda 1 cm üzerinde 40 tram noktası bulunur. Bazı kağıt çeşitlerine göre standart olmuş tram sıklıkları:

Gazete için 48 veya 54
1. hamur 54 veya 60
Kuşe 64, 70 veya 80
Karton 48, 54 veya 60

TRAM YOĞUNLUĞU (TON DEĞERİ)
1 cm2’deki siyah alanın tüm alana oranına denir.

Kesim hataları ve çözümleri

Dısa egimli kesim Kesim esnasında bıçak dısa dogru bastırılır.(kayar) Yani istifteki tabakalar istifin altına dogru uzun kesilir. Bu dikey sapmanın nedenleri sunlar olabilir; Kesim yüzeyinin iç bükey olması yada zıt agız olusması Kesim yüzeyi (Bıçak Sırtı) sisik kamburdur. (Dıs Bükey) Veya bıçak agzında ters bir faze agız daha vardır. Bu zıt agız; bileme hatasından veya normal sekilde körlenmeden meydana gelmistir. Arızanın çözümü Bıçagın arka yüzeyini düz veya 0.1 mm iç bükey alarak zıt agız ortadan kalkana kadar bileyin. Bazı bıçak tiplerinde, bıçak arkalan (sırtları) 0.1 mm kesik taslanmıstır. Bıçak agzının ince açılı taslanması Özellikle sert kesim materyalleri, örnegin: kuse kagıt, zamklı kagıtlar, mukavva ve plastik folyeler içindir. Arızanın çözümü Bıçak yeniden taslanmalıdır. Bıçak materyallerinden fazla kayıp vermemek için sadece körlenmis agız açısı taslanır. Bıçak, bıçak aynasına egik sıkılmıstır Bu hatada bıçagın üst kenarı alın kısmından yer yer egilmis olabilir. Ayrıca bıçak, bıçak ile bıçak aynası arasına yabancı bir madde çapak, v.b. bir madde sıkısmıs olabilir. Bu durumda bıçagın aynaya oturtulması hatalıdır. Arızanın Çözümü Egik ve sisik olan bıçak yüzeyi ege ile düzeltilir ve bıçak aynasındaki sıkma yerleri ve yüzeyi temizlenir. Bıçak agzının körlenmesi Bu durumda tabakalar bıçak agzı tarafından asagıya dogru egilir ve sıkıstırılır. Aynı zamanda dısa dogru zorlanır. Arızanın çözümü Bıçak iyice bilenir. (Taslanır) Presleme basıncının çok yüksek olması Çok preslenmis kuse kagıt gibi sert kagıtları keserken, bıçak ayardan kaçabilir. Arızanın çözümü Pres basıncı azaltılır. Içe egimli kesimYüksek istifli, büyük ebat, yumusak, yüzeyi pütürlü, mukavva türü kagıtların kesiminde bıçak istifin içine dogru çekilir. Yani istifin iç tarafına dogru keser. Bunun birkaç sebebi vardır Bıçagın, bıçak aynasına hatalı montajı Buna bıçak veya bıçak aynasında olabilecek egiklikler sebep olabilir. Bu yüzden bıçak, bıçak aynasına dik açısından kaçık monte edilmis olur. Arızanın çözümü Egiklikler ortadan kaldırılıp, bıçagın oturacagı ayna temizlenir. Çok ince ve çok açılı taslanmıs bıçaklarla yapılan kesimler Çok ince taslanmıs bıçak agızlan, kalın mukavva ve kagıt kesimlerinde, bıçak aganın iki taraflı kama açılı olmasından dolayı, bıçak agzı istifin arkasına dogru kıyma yapar. Kesim materyali için tercih edilmis olan açısı da aynı egilimi gösterir. Arızanın Çözümü Bıçak agzı açısı uygun olmalıdır, gerekiyorsa pres basıncı yükseltilmelidir. Netice alınmıyorsa bıçak agzı gaz tası ile temizlenerek yeni bir zıt faz yapılır. Bütün bu çözümlerden netice alınmıyorsa, kesim materyalini dengelemek gerekir. Mantar Kesimleri Eger istifteki en üst tabaka diger tabakalardan uzun ise kesim kenarındaki pres basıncı azdır. Böyle bir durumda üstteki tabakalar pres basıncıyla asagıya dogru itilir ve daha da uzar. Bu olayda oldugu gibi ince pelür gibi hava geçiren kagıtlarda da preslemeden dolayı birbirlerine geçmeler görülür veya kör bıçak agızlı kesimlerde ortaya çıkar. Arızanın çözümü Pres basıncının yükseltilmesi veya bıçak agzının bilenmesine ragmen bu arıza çözümlenemiyorsa, kullanma talimatındaki "Pres zamanının uzatılması" bölümünde açıklanan yöntem uygulanır. Ayrıca Pres sacının kama kesitli olanları ile yapılacak bir uygulama da bu tip kesim hatalarına yardımcı olabilir. Çok gerekli hallerde bıçak arkası ile pres aynası arasında ki mesafe ayarlanması da uygulanabilir. Içe bosluklu kesim yüzeyi Içe bosluklu kesim yüzeyi ince kesim agzı ile sıkı karton veya mukavva kesildiginde meydana gelir. Bıçak agzı istif içinde ve daha sonra, kesilen materyale zıt yönde öne dogru zorlanır. Istifin ortasındaki tabakalar digerlerine göre daha kısa olurlar. Arızanın çözümü Bıçagın agız açısını daha büyük tercih edin ve gerekirse presleme kuvvetini yükseltin. Çarpık ve bükük kesim yüzeyi Bu durum kesim materyali istifinin içindeki tabakaların farklı kalınlıklarda olmasından kaynaklanır. Kesim akısı bir kenarın dısa, diger kenarın içe dönük kesim oldugunu gösterir. Bunun sebebi istif yüksekliginin esit olmamasından veya pres kesim kenarına esit dagılmamasından kaynaklanır. Istifin pres tarafından kuvvetlice preslendigi bölüm öne dogru, zayıf preslenen istif bölümü arkaya (içe) dogru kesilir. Arızanın Çözümü Prese istifteki yükseklik farklıklarım dengeleyen, ortadan kaldıran çok yönlü pres sacı takınız. Dıs bükey veya iç bükey kesim Bu tip kesimin nedeni istifin esit kalınlıkta olmamasından kaynaklanır. Istifin düzgün olmayan yüzeyinden dolayı pres basıncı yüzeye esit dagılmamıs bir etki yapar. Pres basıncının az oldugu yerlerde kesim materyali kısa kesilir. Ortası yüksek istiflerin kesiminde iki ucu kısa olan istifin dıs bükey kesilmesine neden olur. Arızanın Çözümü - Kesim çizgisi boyunca esit pres basıncı elde etmek için çok yönlü pres sacı kullanınız. Bazen hafif dalgalı ince kagıtlarda el ile yapılan düzeltmeler, kagıdın havasını almak gibi uygulamalar aldatıcı olabilir. Çünkü istif kesim kenarları presli zamanda düz, pres kalkınca tekrar egimli hale gelir. - Dıs bükey kesimlerde istifin pres basıncı arttırılarak suni bir iç bükey sekil aldırılır. Istifin pres basıncı kaldırılarak kesim kenarı düzelir. Böylece kesim yapılır. - Iç bükey kesimi azaltmak için mümkün oldugunca pres basıncını en az kuvvete indirmek gerekir. Kesimi daha da iyilestirmek için istifi ortadan ayırmak lazımdır. Yani ara tıras kesimleri materyalin ortasından baslayarak yapılmalıdır. Bitirme kesimi tekrar dıs kenarlardan yapılır. Dalgalı Kesim Dalgalı kesim, sert kagıtlarda ve kartonlarda ince bıçak agzı ile yapıldıgında ortaya çıkar. Kesim esnasında bıçak agzı öne ve arkaya dogru yaylanmalar yapar. Bundan dolayı kesim yüzeyinde gözle görülür sekilde dalgalanmalar bırakır. Dalgalı kesim yüzeyi esit preslenmemis istiften dolayı da olusabilir ve özellikle baskılı tabakalarda açıkça görülür. Arızanın Çözümü Büyük açılı bıçak agızları ile çalısın. Pres basıncını mümkün oldugu kadar azaltın. Çok yönlü ve amaçlı pres sacı kullanabilirsiniz. Açısı 90°'den kaçık kesimler Ölçüsüz bir ebadın kenarlarını tam 90°'A1 yapmak için pratikte hep gözlemlediginiz hatalar tekrar tekrar yapılmaktadır. Istif tam ölçüsüz ve kenarları 90°'A1 lik bir açı ile kesilmemis olabilir. Bu nedenle ilk önemli olan birinci kesimden sonra istif çevrilerek kesilen yüzey pozaya yaslanmalıdır. Daha sonra ikinci kesimde istifin 90°'A1 lik açısı garanti altına alınır ve diger kesim islemleri tam 90°'A1 lik bir açı ile yapılmaya devam edilir. Birinci kesimden sonra istifi 90°'A1 yan pozaya dayamazsanız, kesilmemis kenarını gönyeye pozalarsanız islenmemis istifin açı kaçıklıkları gönye tarafından üstlenilir. Ikinci kesim için istif 180°'A1 çevrilir ve üçüncü kesim için ilk iki kesim yüzeyi yan pozaya yüklenir.Gönye, bıçaga paralel degildir veya yataklarda bosluk vardır. Arızanın çözümü Sonuçta yuvarlak bir boy ölçüsü ile gönye, kolayca bıçaga paralel ayarlanabilir. Eger elinizde boy ölçüsü mastın yoksa bir tabakanın kesilmesiyle ve çevrilerek tekrar kesilmesiyle paralellik ayarı yapılabilir. Gönye bıçaga dogru en son limit pozisyonuna getirilir, daha sonra bıçaktan geriye dogru itilir. Diger gönyede pozisyon degisiklikleri teshil ediliyorsa gönyede bosluk vardır. 2) Kesim masası, makinedeki bıçakla açılı (aynı diklikte) degilse Ayar kaçıklıkları meydana gelir. Bu durum genellikle kesim masasının makineye baglanmasında kullanılan cıvata sistemlerindeki montaj ayarı hatasından, ya da makinenin çalısmasından meydana gelen vibrasyon neticesinde olusan kaçıklıklardan meydana gelir. Arızanın Çözümü Kesim masasının açı kaidelerine uygun sekilde ayarlanması yan pozaya ve bıçaga yerlestirilecek birer gönye ile kontrol edilebilir. Gönyeler önce sola daha sonra sag tarafa yerlestirildikten sonra tespit edilebilir. Masanın ayarlama islemi bittikten sonra gönyenin bıçaga olan paralellik ayarı yukarıda yazıldıgı gibi mutlaka kontrol edilip ayarlanmalıdır. Makinenin sarsıntısız (vibrasyon) çalısabilmesi için üzerine yerlestigi zeminin saglam olması sarttır. Kademeli kesim Kesim yüzeyleri istifte kademeli ise ve kesim esnasında sık sık tekrarlanıyorsa Örnegin pütürlü ve yapıskan yüzeylerde (kalın mukavva, plastik tabakalar, yer döseme malzemeleri Arızanın Çözümü : Pres basıncını düsürün. Bıçak agzı, büyük açılı bıçaklan kullanın. Kesilecek materyal uzun süre depoda kalmıssa iyice havalandırın, küçük istifler halinde kesin. Kesim hassasiyetine göre ikinci bir ayarlı kesim gerekebilir. Tırtıklı, çentikli kesim yüzeyinin sebebi çentikli bıçak agzıdır. Çentikleri kesim materyali yapar ve yabancı maddeler içerir. Sert kesim malzemeleri, örnegin yüksek satenli kagıtlar, presli mukavvalar, selefon içerikli kagıtlar ince bıçak agzında kırılmalara, çentiklere sebebiyet verirler. Yüksek Sertlik derecesindeki bıçaklar sert kesim materyallerinde kolaylıkla kırılabilirler. Eger bıçak pres aynasını sıyırarak hareket ediyorsa kolaylıkla bıçak agzında çentikler olusabilir.o Bıçak makine gövdesi yatagına sürtünüyorsa veya pres aynasına temas ediyorsa veya bıçak aynası yatagı kural dısı fazla yaglanmıssa kesim yüzeyleri kirli çıkabilir. Bıçak agzının yanındaki kahverengi ve mavi renklenmelerin sebepleri - Tas Bıçaga çok indirilmistir. - Vargel hareketi çok hızlıdır. - Sogutma sistemi yetersizdir. - Tas bıçaga uygun degildir. - Tas körlenmis ve kirlenmistir. Bu durumlarda yüzey kabaca taslandıktan sonra kurallara uygun tekrar taslanmalıdır. Bıçak agzı üzerinde kahverengi-sarı taslama lekeleri : Bu lekeler 200 °'A1C - 350 °'A1C arası yüksek ısınmalarda, bölgesel ve kolayca tespit edilmeyen lekelerdir. Sebepleri - Sert ve körelmis biley tası - Pislenmis biley tası - Hatalı taslama.Bu durumlarda da bıçak agzının kırılmasını önlemek için çatlaklar, çizikler kaybolana kadar bilemeye devam edilmelidir.

Mücellitlik 2

Bu yarım otomatik makinelerin dısında dikis sayıları çok olan dergi, brosür isler için harman, dikis ve kesme islerini yapan komple makineler vardır. Sırt dikisi Bu çesit dikis için yuvarlak tel kullanılır. Yuvarlak tel formanın sırtına yani kırım yerine oturur, sırtı kesmez. Dikis dıstan içe dogrudur. Blok dikisi Düz tel ile yapılır ve yandan dikilir. Yalnız burada dikkat edilecek husus, kitabın iyi açılabilmesi için kenarda yeterli payı bırakmaktır. Kopça dikisi Brosür dikislerinde, brosürleri delmeden muhafaza etmekte kullanılır. İplik dikis makineleri Iplik dikis için, pamuk, keten ve naylon iplikler kullanılmaktadır. Küçük mücellithanelerde, tezgahlarda dikis isleri elle yapılmaktadır. Bu dikisler, saglamlık bakımından tercih edilirse de fazla emek ve zaman harcandıgından, yüksek tirajlı islerin dikisleri için iplik dikis makineleri kullanılır. Iplik dikis makinelerinde, dikilecek formalar, sondan basa dogru, makinenin "Eyer" ismi verilen, kısmı üzerine teker teker elle verilir, pedalına basmak sureti ile makine harekete geçirilir. Eyer, aldıgı formayı içe dogru kaydırır. Forma ignelerin altına gelince, igne, ipligi birinci delikten asagıya geçirir. Asagıya inen iplik, tasıyıcı kanca vasıtasıyla ikinci delikten girmis olan "tıg"a takılıp ekseni etrafında 90° döner ve yukarıya dogru çıkarak dikisi tamamlar. Iplik dikis, dügümlü, atlamalı ve normal olmak üzere üçe ayrılır. Perforaj makineleri : Kopyalı veya koçanlı makbuz ve faturaların kolay koparılması için, istenilen yerden igne deligi gibi deliklerin açılmasında kullanılır. Pilyaj makineleri Perforaj makinelerinde delik delen kısmı çıkararak onun yerine "oluk ezme" parçası takılarak yapılır. Herhangi bir isin "katlama" yerini belirtmekte kullanılır. Kalamoza makineleri : Özel delme makineleridir. Dosyalama islerinde kullanılan kalamozaların sırtına "T" harfi seklinde delik açmak için kullanılır. ayrıca kalamoza makinelerine benzeyen fakat agzındaki bıçak ve kalıbı degisik olan, delik makineleri olarak bilinen matkaplar da vardır. Bunlar dosyalama, etiketleme vs. için kâgıt ve kartonlara delik açılmasında kullanılır. Tutkallama makineleri Tutkallama makineleri yaptıkları islere göre ikiye ayrılır Cilt bezine tutkal süren makineler Bunların alt kısmında tutkal eritme haznesi bulunur. Üstte tutkalı ezerek incelten merdane ünitesi vardır. Ünitenin arkasında makineye verilecek tabakalar yer alır. Bir yüzeyi tutkallanan cilt bezi, makinenin diger yanından çıkar. Sırt tutkallayan makineler Bu makineler, kapak takmadan önce kitabın sırtına tutkal süren makinelerdir. Bunlarda tutkal sürücü merdane bir tanedir. Hazneden tutkallı alır ve kendisine temas ettirilen kitap sırtına tutkalı sürer. Kapak takma makinelerine monte edilmis olarak çalısanları da vardır. Kambura makineleri : Bu makineler adedi çok olan ciltlenmis, kapagı takılmamıs, kitapların sırtlarını yuvarlastırmak için kullanılır. Makinenin ana parçaları; üst kısımda yarım tur yapan yivli bir merdane, onun altında kitabın kondugu bir tabla, tablanın alt kısmında da yaylı bir bölümdür. Yaylı kısım, hem esnekligi, hem de kitap kalınlıgını ayarlamaya yarar. Kapak hazırlama makineleri : Bu makinelerde kapak mukavvası, hazırlanmıs olarak makinenin tablasına konur ve cilt bezleri makineye elle veya otomatik olarak verilir. Merdaneler beze tutkalı sürdükten sonra kapak mukavvası bezin üzerine düser ve kenarlar otomatik olarak tutkallanır ve kapatılır. Bezlerin makineye verilmeden önce köselerinin kesilmis olması lazımdır. Kapak takma makineleri Bu makineler hazırlanmıs olan kapakları, hazır durumdaki dikisi yapılmıs, yan kâgıtları takılmıs ve kesim isi bitmis olan kitaplara takılması görevini yapar. Tutkalı kendi sürer ve yapıstırır. Ana parçaları; kitabın konuldugu hareketli bölüm, tutkal sürme bölümü ve kapagın verildigi kısımlardır. Presler Elle kullanılanları bulundugu gibi, hidrolik ve, otomatik olan türleri de vardır. Alt ve üstte aynı ölçüde iki tabla ile, üstte sıkma islemini gerçeklestiren bir bölümden ibarettir. Ciltleme isi biten kitap, kapagı takıldıktan hemen sonra (kurumadan) prese sokulur.Cilt bezi mukavvaya, yan kâgıtları kapaga yapısırken arada kalabilecek hava kabarcıklarının ve küçük de olsa bazı yabancı maddelerin ezilmesi ve giderilmesi için presleme önemli bir rol oynar.Cilt kapaklarının üzerine veya sırtına baskı yapmak için sıcak presler kullanılır. Bu baskılar genelde yaldız baskılardır. Sıcak preslerde hazır kapaklar alt tabloya konulur. Alt tablada yazı veya süslerin kapak üzerine gelecek oldugu yerler ayarlanır. Üst tablaya ise klise yapıstırılır. Iki tabla arasından ve kapagın üstünden, basılacak olan yaldız tabakası geçer. Üst tabla aynı zamanda ısı ayarlı oldugundan, termostatlı olarak sıcaklıgı hep istenilen ayarda tutar. Pres çalıstırıldıgında, aralarında kapak, yaldız ve ısınmıs olan klise bulunan alt ve üst tabla kapanarak baskıyı gerçeklestirir.

Mücellitlik 1

Ciltçilik: Tabaka halinde kâgıtlar üzerine basılmıs olan kitap, mecmua brosür ve bunlara benzer islerin kâgıtlarının sayfa ve forma sırasıyla katlanıp bir araya getirilerek bir blok teskiline ve bunun üzerine de muhafaza olarak bir kap geçirilmesi sanatına mücellitlik, bu isle ugrasan kisiyi de mücellit, isin yapıldıgı atölyeye de mücellithane denir. Mücellitlik denildiginde, sadece bir kitabın ciltlenmesi anlasılmamalıdır. Makinede baskıya girecek bir kâgıdın baskıya girecek ebatlarda kesilmesi, baskı sonrası formalarının birbirini takip eden sayfa numarası ile katlanması, yine sıra ile dikilmesi, tutkallanıp kapagın takılması yanında; delgi (zımba) pilyaj, cilt kapaklarına elle veya presler vasıtasıyla yapılan kabartma (GOFRE) ve yaldız baskılar da ciltleme islemlerinin bir parçasını olusturmaktadır. Türk tarihinde mücellitlik, bir meslek olma özelliginin yanında, bir sanat faaliyeti olarak da yer almıstır. Bilhassa 19. yüzyılda ciltçilik sanatı çok gelismistir. Özellikle Islamiyet'in dogusundan sonra süratle gelisen ciltçilikte, Türk ustaların nadide ürünleri "Herat Isi" adı altında ün saldı. Bu ustalar, cilt süslemelerinde Arapların kullandıkları geometrik sekillerin yerine, çini ve halıda kullanılan "Hatai ve Rumi" diye adlandırdıkları bezeme motiflerini tercih ettiler. Bu sayede önemli eserler çok güzel sekilde ciltlenmis ve bugüne kadar muhafaza edilebilmistir. Günümüzde ise ciltçilik, teknolojinin gelismesine paralel olarak gelisme göstermistir. Artık cilt islemleri makinelesmis durumdadır. Baskısı yapılan formaların harmanı, dikisi, tutkalı, kapak geçirme ve takma, kesme islemleri, hatta paket yapımı dahi, sadece bir makine vasıtasıyla yapılır duruma gelmistir. Cilt isleri, müstakil mücellithanelerde yapıldıgı gibi, büyük matbaaların cilt atölyelerinde de yapılabilir. Cilt Islerinde Kullanlan Makineler Düzeltme makineleri Kagıtları havalandırıp düzgün hale getirme ve kesime hazırlama islemi el ile yapıldıgı gibi düzeltme makinelerinde da yapılabilir. Bu makineler, kâgıdı hem düzeltir, hem havalandırarak kolay kurumalarını saglar. Düzeltme makineleri, bir kösesi hafif egik bir masa görüntüsündedir. Motor gücüyle masanın üst tablası ve dolayısıyla tabla üstündeki kâgıtlar titresir. Böylece kâgıtlar gönyeli kösedeki yan duvarlarda ve bir hizada düzgün duruma gelir. Kâgıt düzeltme makineleri mücellit bıçaklarına yakın yerde bulunmalıdırlar. Kesme makineleri Düzeltilen kâgıtları, istenen ölçüde kesmeye yarayan otomatik bıçaklardır. Bu bıçaklar, yalnız cilt atölyelerinde degil baskı atölyelerinde de kullanılan önemli makineleridir. Basılmamıs kâgıtlar baskı ölçüsüne uygun sekilde kesilmek zorundadır. Baskısı bitmis kâgıtlar ise üç amaçla kesilir 1) Kenarları, düzeltme amacı ile tıras etmek. 2) Aynı tabaka üzerinde iki veya daha çok nüsha bir arada basılmıs ise bunları birbirinden ayırmak. 3) Kırma, katlama islemlerinden geçerek harmanlanıp kapak takılıp bitirilmis islerin, sırt hariç diger üç kenarından kesilmesi. Kesme makineleri üç ana gurupta toplanabilir Mukavva giyotinleri Ayaklı tabla seklindedir. Karton veya mukavva, bir tablo üzerine yerlestirilir. Kesilmesi istenen kenar sıkıstırılır ve aynı kenarda bulunan bıçak, kol gücüyle asagıya indirilerek kesim yapılmıs olur. Yarı otomatik bıçaklar Kâgıt sıkıstırma, kesim, ölçü ayarları el ile yapılır. Kesme bıçagı elektrikli motor gücüyle iner ve kâgıt topunu keser. Bıçagın arka kısımda ileri geri hareket ettirilebilen metal bir tarak bulunur bu tarak kâgıt topunun arka kenarının düzgün sekilde dayanmasını saglar. Tam otomatik bıçaklar Bu bıçaklar bilgisayar hafızalıdır. Kesim programı hafızaya verilir. Bıçak, kesim programı hassas biçimde uygular. Makine kâgıt topunu birbiri ardınca ve istenen ölçüde keser. Bıçak ustası, kesimi denetler ve top kâgıdı bıçaga yükler.Kırma - Katlama makineleri : Katlama isleri el ile "ıstaka"denilen bıçak seklindeki bir kemik parçasıyla yapılabilir. Fakat modern cilt atölyelerinde kırma katlama isleri, ilgili makinelerle yapılır. Kırma katlama makineleri tipo, ofset ve tifdruk rotatif makinelerinin çıkıs kısmında bulunur. - 240 gr/m2 lik kâgıt bir defada kırılabilir. - 160 gr/m2 lik kâgıt iki defada kırılabilir. - 120 gr/m2 lik kâgıt üç defada kırılabilir. - 80 gr/m2 lik kâgıt dört defada kırılabilir. Yüksek tirajlı baskılar, mutlaka, makinede katlanır. Katlamada en önemli husus, ayarlı katlamadır. Katlamadan sonra sayfa hizalarının aynı olması gerekir. Bir baska çok önemli nokta, sayfa numaralarının dogru olarak birbirini izlemesidir. Montajda sayfa yanlıs ve hatalı atılmıssa, bunu kırma katlamada düzeltmek mümkün degildir. Temel katlama sekilleri 1) Bohça seklinde katlama 2) Paralel katlama 3) Dikine katlama 4) Akordeon katlama Kırma-katlama makinelerinin çalısma sistemlerinde degisiklikler vardır. Bazı makineler balta sistemi ile çalısırlar. Kâgıdın katlanacak yerinde bir bıçak asagıya iner, kâgıdın iki merdane arasından sıkısarak geçmesini saglar. Bazı makineler ise çanta sistemi ile çalısır. Bu makinelerde üç merdane vardır. Ilk merdane arasından geçerken kâgıdın bir kenarı makinenin içindeki plakaya çarpar ve bükülür. Bükülen kısım 3.merdane arasından sıkısarak geçer ve geçerken de katlanmıs olur. Her iki sistemin birlikte kullanıldıgı makineler de vardır.Katlama makinelerinin imalatçıları, makineyle birlikte katlama semalarını da gönderirler. Makinenin katlanabildigi maksimum ve minimum kâgıt ölçüleri ve katlama imkânları bu semada ayrıntılı olarak belirtilir. Küçük katlama makinelerini hariç, kâgıt yüklendikten sonra, ayarlı yerlestirme, katlama ve katlanan formaların istifi otomatiktir.Modern katlama makinelerine perforaj, oluk açma, kesme, sayma, cilt, kâgıt kontrol ve hatta plastik kapak takma üniteleri de özel siparisle eklenebilmektedir. Harman makineleri Basılan ve katlanan formaların belli bir sırayı takip ederek arka arkaya dizilmesine "harman yapma" denir. Harman el ile veya harman makinelerinde yapılır. Elle harman yapmak için bir kitabı teskil eden tüm formalar pes pese bir masa üstünde dizilir. Ilk formadan baslayarak her birinden bir forma alınıp bir araya getirilirse bir kitap tamamlanmıs olur. Harman makinelerinde formaların yerlestirildigi yerlere "Istasyon" denir. Forma istasyonları, forma ölçülerine göre ayarlanır. Formalar, istasyonlara sıra ile yerlestirilir. Forma toplayıcı kollar, formaları pes pese alır ve makinenin sonunda istif eder. Bir harman makinesi 20 istasyonlu ise, 20 forma kapasitesine sahip demektir. Basılan tabaka bir forma yani 16 sayfalık ise 16x20, 320 sayfalık bir kitabın harmanı bir defada yapılabilir. Basılan sayfa 32 sayfalık ise 20 istasyonlu bir harman makinesi bir defada 32x20, 640 sayfalık bir kitabı harmanlayabilir. Tel dikis makineleri Karton kapaklı kitap ve defter isleri ile fatura makbuz gibi koçanlı isler için tel dikis makineleri kullanılır. Bu makineler islerin özelliklerine göre, sırttan, blok ve kopça (kangal) dikisi yaparlar. Tel dikisi makinelerinde iyi bir dikis yapabilmek için, dikilecek isi iyi toplamak, karsı ve yan pozalara düzgün sürmek gereklidir. Ayrıca tel seçimi ve yükseklik ayarlarını da yapmak gerekir.

GRAFIK TASARIM TERIMLERI 2

El Ilanı: Bir ürün ya da hizmeti duyurmak, tanıtmak amacıyla çok sayıda bastırılıp dagıtılan genellikle 1/2 ya da 1/4 A4 boyutundaki basılı materyal. Ambalaj: Bir ürünü dıs etkilerden korumak, tanıtmak, ürünle ilgili imaj yaratmak ve kullanıcıyı bilgilendirmek amacıyla kagıt, karton, cam, plastik, teneke, kumas, ahsap, strafor vb. malzemelerden yapılan ürün tamamlayıcısı. Prospektüs: Bir ilacın kullanımına iliskin bilgileri içeren ve ilacın karton ambalajı içinde sunulan basılı materyal. Recto: Bir açık kitabın süreli yayın ya da benzerlerinin sag taraf sayfası. Sayfa 1, sürekli olarak recto üzerindedir ve rectolar sürekli tek sayfa sayısını tasır. Verso: Bir kitabın sol taraftaki sayfası. Diapozitif: Saydam, slayt. Görüntünün film üzerinde net olarak göründügü bir fotograf türü olup, matbaacılıkta görüntü kalitesi açısından tercih edilen orijinaldir. Opak: Isık geçirmeyen ve saydam olmayan, ısıgı yansıtan. Fotografçılıkta karta basılmıs fotograflar opak olarak adlandırılır. Animasyon: Hareketsiz resimleri canlandırma, çizgi fim teknigi. Cilt payı: Basılı alanla, sayfanın ciltlenecek kenarı arasındaki iç marj. Donuk sayfa: Sayfa düzeninde tek düze görünen, hareketsiz sayfa. Örnegin; roman, hikaye sayfaları. Doyma: Bir renk siddetinin ölçüsü. Örnegin pembe kırmızıdan, gökyüzü mavisi lacivertten daha az doymustur. Isim Plakası: Yayının baslıgının konuldugu grafiksel özelliklerle desteklenen bölge (isim plakası genellikle bir arka plan, yatay çizgiler, bir alt baslık ve bir açıklama satırı içerir. Yönetici listesiyle (künye) karıstırılmamalıdır.) Künye: Bir yayının adı, adresi, sahibi, yöneticisi, telefonu, e-mail v.b bilgileri içeren bölüm. Piktogram: Nesnelerin stilize edilmis siluetlerindendir. Kolay algılanır, çabuk ögrenilirler. Mektup, telefon isareti, sigara içilmez v.b isaretler. Düz Anlam: Bir sözcük isaret ya da imgenin dogrudan anlamıdır. Örnegin sarı renk dolgulu bir daire, sarı renkli bir dairedir. Yan Anlam: Anlamın ikinci asamasıdır. Yan anlam ancak düz anlamın bulundugu bir yerde deger kazanır, etkili olur ya da önerilir. Örnegin, sarı renk dolgulu bir daire görünümü bir günes olarak algılanabilir. Görsel Malzeme: Basılacak her türlü malzeme görsel malzeme olarak adlandırılır. Örnek olarak fotograf, slayt, resim ve yazı verilebilir. Simetri: 1- Tasarımda iyi orantılanmıs ve dengelenmis parçaların olusturdugu genel yapı 2- Hayali bir çizgi ya da düzlemde ayrılmıs iki yönlü biçim benzerligi. Örnek insan vücudu, dergi ve kitap sayfaları. Asimetri: Tasarımda, simetrinin tersine orantısızlıga dayalı parçalardan olusan yapı. Modernist akımlar asimetriyi birbirine benzemeyen ya da esdeger olmayan görsel unsurlar arasında dinamik bir denge ya da düzen saglayan bir kavram olarak ele alıp kullanmıslardır. Asimetrik denge, birbirine benzemeyen ya da esdeger olmayan görsel unsurlar arasında dinamik bir denge ya da düzen saglayan bir kavram olarak ele alınmaktadır. Asimetride büyük yazı küçük yazıyı, büyük görsel öge küçük görsel ögeyi ezer ancak sayfada yinede bütünlük hakimdir. Sızma: Tasarımda basılı alanın bir kısmının örnegin fotografın sayfanın dısına tasması Silme: Baskı tasaramında görsel malzemenin sayfa kenarlarında hiç bosluk kalmayacak sekilde sayfanın tamamına yerlestirilmesi. Siluet: Arka plandan soyutlanmıs bir görüntü veya bir fotografta bir anahtar ögeyi soyutlama amacıyla arka planın kaldırılması. Görsel Hiyerasi: Tasarım içinde vurgulanmak istenen mesaja göre görsel unsurların ölçümlenmesi anlamına gelir. Kimi tasarımlarda fotograf öne çıkarken, kimisinde de tipografik unsurlar, kimisinde renk, hatta bazılarında tasarım yüzeyindeki beyaz bosluköne çıkabilir. Forma: Kagıt tabakaları genellikle 4,8.16 ya da 32 sayfadan olusan birimlere bölünmektedir. Bu birimlere forma denir. Kitap, dergi gibi çok sayfalı basılı materyallerin planlanması forma üzerinden yapılır. Reklam: Bir ürün ya da hizmetin basın ve yayın araçlarına para karsılıgında tanıtılarak kamuoyuna iletilmesine yönelik faaliyetlerin tümü. Reklam Ajansı: Bir ürün ya da hizmetin tanıtım faaliyetlerini yürütebilecek bilgi ve yetenege sahip uzmanların olusturdugu topluluk. Ajans: Bünyesinde ajans yöneticisi, müsteri temsilcisi, sanat yönetmeni, pazar arastırmacısı, metin yazarı, medya sorumlusu, trafik sorumlusu, üretim sorumlusu, tasarımcı, illüstratör, fotografçı, dizgi operatörü, endüstri tasarımcısı, personel sorumlusu gibi elemanları barındıran; bir ürün ya da hizmeti tanıtmak, duyurmak, sattırmak için reklam, pazarlama ve tanıtım faaliyetleri yürüten isletme. Vinyet: Dizgi ve sayfa düzenleme islerinde zemin ve aralarda, köselerde kullanılan ve sistematik parçalar halinde imal edilen süsler, figürler, çiçekler vb. Günümüzde vinyetler bilgisayar ortamında clipart dosyalarında hazır olarak bulunmaktadır.

GRAFIK TASARIM TERIMLERI 1

Grafik: Harfleri, sözcükleri, tümceleri, fotografları, biçimleri, renkleri kagıt üzerinde bir zevk ve oranla yerlestirme ve bu yerlestimede yenilik ve çekicilik olusturma sanatına grafik denir. Eski Yunancadaki "Grapnein" (yazmak) kelimesinden dilimize geçmistir. Tasarım: Planlamaya dayalı belirli bir amaç gözeten yaratıcı bir eylemdir. Grafik Tasarım: Okunan izlenen görüntülerin tasarımı seklinde tanımlanır. Grafik tasarımda görsel unsurlar kenar çizgileri ile aynı yönde yerlestirildiklerinde düzenli ve duragan, karsıt yönde yerlestirildiklerinde dinamik ve enerjik bir yapı olustururlar. İletisim: Gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki insan ya da insan grubu arasında gerçeklesen bir duygu, düsünce, davranıs ve bilgi alıs verisidir. Grafik Iletisim: Görüntülerden olusan bilgilerin degis-tokusu olarak tanımlanır. Yazılar, resimler ve fotograflar baslıca grafik iletisim araçlarıdır. Bir mesajın açık, ekonomik ve estetik yollarla üretilmesi, grafik iletisimin baslıca amacıdır. Grafik iletisimin ekonomik olması demek, mümkün olan en az sayıda görsel imgenin, mümkün olan en yüksek sayıda bilgiyi aktarabilmesi demektir. Örnek: Erkek/kadın tuvaletlerini ya da giris çıkısı grafik imgelerden anlarız. Terminoloji Dizgi Terimleri Grafik Tasarımın Ögeleri: Çizgi , ton, renk, doku, biçim, ölçü, yön olarak ifade edilebilir. / Çizgiler karakterlerine göre ve konumlarına baglaı olarak bazı mesajlarda iletirler. Örnegin; yatay çizgi durgunluk, dikey çizgi saygınlık, diyagonal çizgi canlılık, kıvrımlı çizgi zerafet ifadesi verir./ Tonlar genellikle görsel imgenin yarımton reprodüksiyon teknigi ile tramlanması yoluyla elde edilir. Ton ve çizgi tasarımda kontrastlıgı olusturan elemanlardır. / Renk, bir tasarımı meydana getiren yapı taslarından biridir. Renkler, izleyen üzerinde degisik etkiler uyandırırlar. Bunların bir bölümü kisisel, bir bölümü ise genllenebilir duygulardır. Örnegin; sıcak renklerin uyarıcı, soguk renklerin ise gevsetici, dinlendirici olması renklerin genellenebilir etkileri olarak degerlendirilebilir. / Doku, bir yüzey üzerinde tekrarlara dayalı biçimsel bir düzen olarak adlandırılabilir. Örnegin zeminde kullanılan bir ahsap, mermer vb.dokusu. / Bir grafik tasarım ürünü, farklı ölçülerdeki görsel unsurların bir araya gelmesiyle olusur. / Bir tasarım yüzeyi üzerinde bulunan çizgisel, tipografik ve görsel unsurların yönü önemlidir. Örnegin: Bir gazete haberinde yer alan insan fotografi ilgili habere dogru bakmalıdır. Mesaj: Bir kimseye verilen, gönderilen iletilen bilgi, haber. Hedef Kitle: Ilgi alanları ve özellikleri ayrıntılı bir biçimde tanımlanmıs bir kitledir. Bir kisi ya da kurumun davranıslarından, kararlarından, uygulamalarından dolaylı ya da dolaysız olarak etkilenen grup olarak ifade edilebilir. Sanat Yönetmeni: Reklam ajanslarında metin yazarı, fotografçı, uygulamacı grafiker, müsteri temsilcisi vb. elemanlarla çalısan, etkili reklam üretimi ve tasarımından sorumlu kimse. Grafiker: Görsel sanatlar alanındaki ressam, heykeltras gibi meslek mensuplarından biri olan grafikerler, basılması istenen materyali estetik kurallar çerçevesinde baskı için düzenleyen; yazıları ve görsel unsurları isin niteligine uygun bir grafik dili kullanarak çekici hale getiren ve bu yolla etkili iletisim ortamı yaratan sanatçılardır. Günümüzde grafikerlerin sanat bilgisi ve el becerisi yanında, psikoloji ve iletisim bilimleri ile de yakından ilgilenmesi gerekmektedir. Gün geçtikçe matbaalarda, reklam bürolarında, yayınevlerinde grafikerler daha önem kazanmıslardır. Grafikerlik önemli bir sanat dalı haline gelmistir. Dünyada ve ülkemizde; güzel sanatlar bölümlerinde grafik anasanat dalları açılmıstır. Günümüzde kartvizitten günlük bir gazete sayfasına kadar, baskıya girecek her ürün bir grafikerin olusturacagı taslaktan geçmelidir. Eskiz (Taslak): Çesitli unsurların sayfa üzerinde nasıl yerlestirilecegini gösteren karakalem ya da kör yazı ve resimlerle olusturulmus taslak çalısmaları. Taslaklar, fikir taslakları ve gelistirilmis taslaklar olarak iki asamada ele alınabilirler. Fikir taslakları, basılacak ürünle ilgili olarak otobüste, evde, parkta ya da herhangi bir yerde üretilmis kabataslaklara verilen addır. Gelistirilmis taslaklar ise, fikir taslakları içinden seçilen birkaç örnegin, isin gerçek ebatlarında bilgisayar ortamında gerçek baskı materyalleri ile ya da uygun bir baskı altı malzemesi üzerine ısıklı masalarda kör yazı ve resimlerle olusturulmus taslaklardır. Bu taslaklarda kullanılacak yazı karakteri ve puntosu, varsa fotografın yeri ve büyüklügü, zemin rengi vb. unsurlar basılacakmıs gibi düzenlenir ve müsteriye sunulur. Mizanpaj: (Düzenleme) Grafik ögelerininbelirli bir çerçeve içinde dengeli olarak yerlestirilmesi. Bir çesit taslak. Sayfa düzenlemesi, sayfa planı. (La mise en page) Pikaj: Grafik için hazırlanmıs; resim, yazı, amblem ve fotografların, milimetrik kagıt ya da resim kagıdı üzerine, gönyeli bir sekilde kesilerek yapıstırılması. Bu islem bilgisayarların basım dünyasına girmesinden önce yapılırdı. 1990’lı yıllara kadar pek çok matbaa ve yayınevi pikajörleri çalıstırırdı. Günümüzde pikaj islemi yapılmamaktadır. Illüstrasyon: Baslık, slogan ya da metin gibi sözel unsurlardan çok görsel unsurların agırlıkta oldugu; görsel anlatım ögelerinin etkin kullanıldıgı grafik tasarım unsurlarının bütünü. Slogan: Genellikle hafızada kalıcılık için ise ideali 2-3 kelimeden olusmasıdır. Amblem: tek satırdan olusan, bir ürün, hizmet ya da fikri tanıtmak amacıyla yazılmıs çarpıcı metinlerdir. Sloganlarda sözcük sayısı 5- 6'yı geçmemelidir. Özellikle afis tasarımında, vurgulama ve Ürün ya da hizmet üreten kuruluslara kimlik kazandıran sözcük özelligi göstermeyen soyut ya da nesnel görüntülerle ya da harflerle olusturulan simgelerdir. Logo: Iki ya da daha fazla tipografik karakterin sözcük halinde okunacak biçimde bir araya getirilmesiyle olusturulan ve bir ürün, kurulus ya da hizmeti tanıtan marka ya da amblem özelligi tasıyan simgeler. Simgesel Isaret: Ürün, hizmet, düsünce ya da nesneyi simgeleyen isaretler. Trafik isaretleri, ulasım, hastane, sigara içilmez levhaları, bayrak ve flamalar simgesel isaretlere örnektir. Ticari Marka: Bir ürünün benzer ürünlerden ayrılmasını saglamak amacıyla üreticiler tarafından kullanılan tanımlayıcı simgelerdir. Format: Biçimin, ölçümün ya da bir yayının görünüsü için kullanılan genel bir terim. Perspektif: Cisimleri, bir yüzey üzerine görüldükleri gibi çizme teknigi. Orijinal: Baskı yoluyla çogaltılmak üzere scannerda taranarak film çıkısa hazırlanan ya da reprodüksiyon atölyesinde filmi çekilen tire veya yarıton resim. Degrade: Siyahtan beyaza giden tram; koyu renkten açık renge ya da bir renkten baska bir renge geçis islemi. Daha çok degisik zemin denemelerinde tercih edilir. Kurum Kimligi: Bir kurumun ya da sirketin kartvizit, yazısma, is gazetesi gibi kagıt baskı dökümanlarında sürekli aynı stili kullanmasıyla olusan ve diger sirketlerden ayrılmasını saglayan imaj. Tutarlı olmak için bütün dökümanlarda aynı yazı tipi, stili, harf ve satır arası boslukları aynı tür bosluklar kullanılır. Bu parçalar bütün yayınlarda aynı yerlerde olur. Kurum Kimligi Dosyası: Bir kurumun imajını güçlendirmek için hazırlanan ve sürekli kullanılacak basılı evraklara (logo, amblem, fatura, irsaliye, makbuz, zarf, antetli kagıt, kartvizit gibi) iliskin örneklerin bulundugu dosya. Brosür: Tanıtım amacı tasıyan renkli veya tek renk olarak hazırlanan kitapçık ya da tek, iki, üç ya da akordeon kırımlı föy Afis: Kagıdın yalnız bir yüzüne siyah/beyaz veya renkli olarak basılıp duvarlara asılan bir çesit duyuru. Afisler hedef kitle ile bulustukları çevreye baglı olarak iç ve dıs mekan afisleri olarak ikiye ayrılır. Dıs mekan afisleri, büyük boyutları ile duvar yüzeylerinde ilan panolarında hedef kitleyle karsılasırlar. Izlenme süreleri kısadır. Iç mekan afisleri, salonlara, lobilere ve koridorlara asılır. Bu nedenle de uzun süre izlenme sansına sahiptirler. Izlenme süresini dikkate almak gerek. Bilboard: 70x100 boyutunda en az 4, en çok 10 parçadan olusan ve daha çok açık havada hedef kitle ile bulusan büyük boy afis.

PANTONE

1164 tire renk içeren ve her rengin ofset baskı sisteminde nasıl elde edileceğini karışım formülleriyle veren bir renk katalogudur.
Bu 1154 rengi hem parlak (Coated) hem de mat (Uncoated) olarak ayrı ayrı göstermektedir. Pantone renk ifade edilirken renginin mat veya parlak bölümden seçildiğini belirtmek için renk numarasının sonuna U ve C harfleri eklenmektedir. Her bir karşılığı Pantone numarası mevcuttur ve her rengin altında formülü yazılıdır. Formül, yüzde ve ölçü olarak iki şekilde verilmiştir; Yüzde değeri karışıma giren ana renklerin %100’e tamamlanmasıyla, ölçü değeri ise birim ölçü değerlerinin adet bölündüğünde yüzde değerini vermektedir.
Pantone renkler baskıda CMYK mantığı ile oluşturulmaz. Bu renklere ilave olarak ya da yalnız basılabilir. Pantone renkler özellikle rengin değişmesinin istenmediği kurumsal kimlik çalışmalarında tercih edilir. Renklerin ortak evrensel lisanı olarak tanımlanabilir

BASKI SORUNLARI

KİRLETME
Mürekkep hazne suyunun içine karışıyor ve işsiz alanlarda kirletme yapıyor.
Sebebi : ·Mürekkep merdanesi çok basıyor.·Mürekkep haznesinden verici merdanelerin tükettiğinden fazla mürekkep gönderiliyor.·Su merdaneleri ayarsız.·Hazne suyu pH ayarı bozuk veya eskimiş.·Mürekkep suya karşı aşırı hassas ve suya fazla karışıyor. Giderme Yöntemi : ·Kontrol et yeniden ayarla.·Mürekkep hazne ayarı yap.·Yeniden ayarla.·Blanket altı beslenmesini kontrol et.·Hazne suyu pH değerini kontrol et, suyu yeniden hazırla..Mürekkep viskozitesi çok düşük veya fazla inceltilmiş olabilir.

TON

Hazne suyu kalıp üzerindeki işsiz alanları temiz tutamıyor.
Sebebi : ·Su merdanesi ayarsız.·Su merdane kılıfları eskimiş.·Mürekkep merdaneleri çok sıkı yerleştirilmişve ayarsız.·Hazne suyu çok eski, bozuk veya yanlış hazırlanmış.·Kalıp iyi hazırlanmamış.·Merdanelerin yüzeyleri yıpranmış, asınmış.·Blanket altı beslemesi yanlış.·Aşırı sıcak baskı ortamı.·Mürekkep-su dengesi iyi kurulamıyor.Giderme Yöntemi : ·Kontrol et, ayarla.·Kaplamayı değiştir.·Kontrol et, tekrar yerleştir ve ayarla.·pH ayarı yap, yeni çözelti kullan.·Kalıbı değiştir.·Değiştir veya temizle.·Beslemeyi doğru yap.·Hazne suyu sıcaklığını kontrol et, ortam havalandırmasını iyi yap.·Mürekkep suya karşı aşırı hassas veya mürekkep fazla inceltilmiş.


MÜREKKEP ÇÜRÜMESİ

Mürekkep; merdanelerin, blanketin ve kalıbın üzerinde birikiyor.
Sebebi : ·Mürekkep suya karşı çok hassas, süratle su alıyor ve yapısı bozuluyor.·Fazla su ile baskı yapılıyor.·Merdaneler ayarsız, yanlış yerleştirilmiş.·Blanket altı beslemesi yanlış.·Hazne suyu yanlış hazırlanmış. Giderme Yöntemi : ·Mürekkep viskozitesi çok düşük olabilir. Daha az su ile çalış.·Kontrol et, ayarla.·Kontrol et, hassas besleme yap.·Hazne suyu pH değerini kontrol et, gerekirse suyu yeniden hazırla.


YOLMA
Baskı zayıf, kolayca çiziliyor ve yüzeyden ayrılıyor.
Sebebi : ·Kağıt yüzeyi çok zayıf, parçacıklar ve lifler kopuyor.·Mürekkep kullanılan kağıt için çok yapışkan.·Fazla su ile baskı yapılıyor.·Blanket altı fazla beslenmiş.·Blanket yüzeyi fazla yapışkan, bozuk, fazla forsaile çalışmak gerekiyor.Giderme Yöntemi : ·Mümkün ise kağıdı değiştir.·Mürekkebin yapışkanlığını uygun yumuşatıcı ile azalt.·Daha az su ile çalış.·Beslemeyi kontrol et.·Blanketi değiştir.


MÜREKKEP UÇUŞMASI

Mürekkep baskı sırasında küçük parçacıklara ayrılarak toz halinde etrafa yayılıyor.
Sebebi : ·Çok fazla mürekkep ile baskı yapılıyor.·Mürekkep çok fazla yumuşatılmış.·Hazne suyu pH değeeri yanlış ayarlanmış.·Merdanelerde statik elektrik var. Giderme Yöntemi : ·Daha az mürekkep ve su ile baskı yapın.·Yumuşatıcıyı önerilenden fazla kullanmayın, .·Hazne suyunu kontrol et.·Silindirleri dikkatli yerleştir, aşırı ısınmalara engel ol.

KURUMA VE ZAYIF SÜRTÜNME DAYANIKLILIĞI


Mürekkep baskıdan sonra geç kuruyor ve kolayca ele çıkıyor.
Sebebi : ·Fazla su ile baskı yapılıyor.·Kağıt yüzeyinin emiceliği çok az.·Kağıdın pH değeri çok düşük ( pH değeri 4.5’ dan büyük olmalı) ve nemli.·Matbaada rutubet çok fazla.·Mürekkep yeterli kurutucu içermiyor.·Mürekkebe fazla yumuşatıcı ilave edilmiş.·Hazne suyu fazla asidik ( pH değeri 4.5’ dan az.) Giderme Yöntemi :·Daha az su ile çalış.·Mümkünse kağıdı değiştir, kağıdın nem almasını önle.·Matbaa ideal nemliliği %50- %60’ dır. Hava sirkülasyonunu sağlayın.·Mürekkebe önerilen kurutucudan ilave edin. .·Önerilen katkı maddeleri dışında mürekkebe yabancı madde karıştırmayın. Yumuşatıcı ve örtücü beyazı fazla kullanmayın.·Hazne suyu pH değerini kontrol edin.


ZAYIF RENK YAPIŞMASI

Üst üste gelen renkler birbiri üstüne tutmuyor, renk değiştiriyor veya zayıf kalıyor.
Sebebi : ·Kullanılan mürekkep serisinin yapışkanlık sırası yanlış.·Mürekkep serisinde renk şiddetleri ayarsız. Bazı renkler zayıf kalıyor, fazla mürekkep vermek gerekiyor.·Fazla su ile baskı yapılıyor.·Altta kalan mürekkep filmi çok kalın. Giderme Yöntemi : ·Basılacak iş için uygun mürekkep serisi kullanın.·Mürekkep verirken ayarları dikkatli yap.·Sert mürekkepleri yumuşatıcı ile yumuşat.·Daha az su ile baskı yap.·Daima alta ince tabaka mürekkep ver.



BLANKETTE BİRİKME VE PARLAMA

Blanket üzerinde zamanla kalıp üzerindeki işin izi oluşur. Ayrıca kağıt lifleri blanket ve mürekkep merdaneleri üzerinde birikir.
Sebebi : ·Aşırı mürekkep su ile çalışmak mürekkebin zamanla çürüyerek blanket ve merdanelerde birikmesine neden oluyor.·Kalitesiz ve yetersiz temizleyiciler kullanılıyor.·Kağıt yüzeyi çok zayıf lifleri kolayca koparak merdanelere yapışıyor.·Mürekkep kullanılan kağıda göre fazla yapışkan.·Blanket fazla eskimiş.Giderme Yöntemi : ·Daha az su ve mürekkep ile baskı yapın.·Uygun temizleyiciler kullanın.·Mümkün ise kağıdı değiştirin.·Mürekkebin yapışkanlığını uygun yumuşatıcı ile azalt.·Blanketi değiştir.


MERDANELER MÜREKKEBİ AZ TRANSFER EDİYOR

Merdanelere fazla mürekkep verilmesine rağmen zayıf baskı alınıyor.
Sebebi : ·Merdaneler çok kirli.·Merdaneler ayarsız.·Merdane yüzeyleri bozulmuş ve eskimiş.·Hazne suyu fazla veriliyor, su mürekkepler merdanelerine yürüyor. Giderme Yöntemi : ·Merdaneleri kaliteli tamizleyici pasta ve solventlerle temizle.·Merdane ayarlarını kontrol et.·Merdaneleri değiştir.·Daha az su ile çalış Hazne suyu pH değerini kontrol et. Gerekirse hazne suyunu yeniden hazırla.


TRAM YAYILMASI

Tramlı işlerde net baskı elde edilemiyor. Tram boyutları baskıda büyüyor.
Sebebi : ·Merdaneler yanlış ayarlanmış ve fazla forsa ile çalışıyor.·Blanket ve merdaneler çok yumuşak.·Blanket altı beslemesi yanlış.·Kalıp yanlış hazırlanmış.·Mürekkep viskozitesi çok düşük.·Mürekkep fazla su alıp çürüyor.·Kalıp altı beslemesi yanlış.·Hazne suyu terkibi yanlış. Giderme Yöntemi : ·Merdaneleri ve forsayı tekrar ayarla.·Merdane ve blanketleri kontrol et.·Blanket altı beslenmesini kontrol et.·Kalıbı yeniden hazırla.·Mürekkebe gereğinden fazla yumuşatıcı karıştırma

KALIP UÇMASI

Baskı başladıktan bir süre sonra baskı bozuluyor, zayıf baskı elde ediliyor, yapılan ayarlarla problem giderilemiyor.
Sebebi :
KALIP MÜREKKEP ALMIYOR
·Kalıp yanlış hazırlanmış veya bozuk.Kalıp altı beslenmesi yanlış.Merdaneler ayarsız.Kalıp kalın olarak zamklanmış, İş üzerindeki zamk (gum arabik) kaldırılamıyor.-KALIP MÜREKKEP ALIYOR FAKAT ZAYIF BASKI YAPIYOR·Fazla su ile baskı yapılıyor.·Kalıp veya blanket altı beslemesi yanlış.·Mürekkep merdaneleri zayıf basıyor.·Blanket yüzeyi zamktan dolayı çok parlak.-KALIP UÇUYOR, KÖRLENİYOR·Kalıp yapımında hata var.·Mürekkep ve su vericileri ayarsız.·Kullanılan kağıt aşırı tozlu.·Klaıp altı beslemesi yanlış.·Hazne suyu pH değeri çok asidik.·Hazne suyuna yabanı maddeler karışmış.·Mürekkep dispersiyonu iyi değil.Giderme Yöntemi : ·Kalıbı değiştir.·Beslemeleri kontrol et.·Ayarları kontrol et.·Sıcak su ile zamkı temizle.·Suyu azalt.·Merdaneleri kontrol et.·Blanket yüzeyini özel balanket temizleme solventi ile temizle.·Vericileri kontrol et, ayarla.·Kağıdı değiştir. Mümkün değil ise kağıdı bir kez boş geç.Özellikle ilk renk baskıda yapışkanlığı düşük mürekkep kullan.·Kalıp altı beslemesini kontrol et.·Hazne suyu değerinin pH 4.5wqxden büyük olmasına dikkat et.·Temiz hazne suyu kullan.·Yeni mürekkep kullan (artık mürkkep kutusu içine toz karışmış olabilir.)

KALITE SISTEMI

Kalite: Bir ürün ya da hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları
karsılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır.
- Kalite, bir mal ya da hizmetin tüketicinin isteklerine uygunluk
derecesidir.
- Kalite, bir mal ya da hizmetin belirli bir gerekliligi karsılayabilme
yeteneklerini ortaya koyan karakteristiklerinin bütünüdür.
Kalite Güvencesi: Ürün ya da hizmetin kalite için belirlenmis gerekliligi
karsılanmasında yeterli güveni saglayacak planlı ve sistematik
çalısmaların toplamıdır.
ISO 9000: Isletmenin kosullarına uygun bir Kalite Güvence Sistemi
( KGS ) gelistirilmesinde ve bir baska organizasyonun KGS’nin
degerlendirilmesinde esas olarak kullanılabilecek bir modeldir. Bu
model uygulandıgı isletmeye islem maliyetlerinin azaltılması, yönetim
kontrolünün ve organizasyonun toplam etkinliginin iyilestirilmesi,
daha iyi bir ürün tasarımı yapılması, yeniden isleme ve müsteri
sikayetlerinde azalma, verimlilikte iyilesme, isçi-isveren iliskilerinde
darbogazların kaldırılması ve is ortamındaki stresin azaltılması
sonucu iyilesmeler yapılması, sirketin kalite kültürünün iyilestirilmesi
ile çalısanlarda daha çok is tatmini ve kalite bilincinin yaratılması,
müsterilere karsı isletmenin güveninin artırılması ve dıs satımda
basarılı olmak için gerekli olan sirket imaj ve itibarını iyilestirme
fırsatını verir.
ISO 9001: Bir isletmenin tasarım/gelistirme, imalat veya tesis kurma
ile ilgili gereklilikleri tanımlar. 9001 hizmet organizasyonları içinde
uygulanabilir özellige sahiptir. Standart, isletmenin büyüklügüne
degil, fonksiyonuna baglıdır.
IS0 9002: Özellikleri daha önceden olusturulmus ve onaylanmıs
tasarımlar dogrultusunda imalat yapan isletmeler için uygundur.
Ürün gelistirme fonksiyonu olmayan herhangi bir imalatçı ya da
nakliye, ambalajlama, dagıtım ve tasıma gibi isler yapan hizmet
firmalarını eger belgelendirmek istiyorlarsa bu standarda göre
gelistirilebilirler.
ISO 9003: Süreçlerin çok basit oldugu ve ürün kalitesinin nihai ürün
üzerinde yapılan muayene ve testlerle belirlendigi isletmeler için
uygulanabilir.
Kalite El Kitabı: Bir kalite sisteminin olusturulması ve uygulanmasında
kullanılan temel dökümanlardan birisi de kalite el kitabıdır. Kalite el
kitabının ilk amacı sistemin uygulanması ve bunun sürekliliginde
kalıcı bir referans olarak hizmet ederken kalite yönetim sisteminin
yeterli tanımının yapılmasını temin etmektedir. Kalite el kitabı
kapsamında degisiklikler, tadilatlar, revizyon veya ekler yapmak için
yöntemler gelistirilmelidir.

Temel karton özellikleri:

Su Yönü: Kartonu meydana getiren elyaflar, üretim sırasında sahife
içinde sasırtılmalarına ragmen üretim prosesi geregi yine de akıs
yönünde hizalanma egilimindedirler. Bu egilim, kartonun su yolunu
olusturur.Diger bir deyisle, karton yapım asamasındayken kagıt
hamurunun suyu süzülüp, merdanelerden geçerken kagıt lifleri bir
tarafa dogru yatar. Liflerin yattıgı yöne kagıdın su yönü denir. Kagıdın
su yönü baskı asamasında makinenin kazan miline paralel olmalıdır.
Karton ambalaj özellikle otomatik dolum makinelerinde doluma
girecekse karton su yönünün büyük fonksiyonu vardır. Karton su
yolunun yanlıs olması durumunda ambalajın dıs görünümünde
yaylanmalar ortaya çıkabilir, ambalajın yan yüzeylerinde dirençsizlik
olusabilir.
Gramaj: Temel özellik olan gramaj, kartonun 1 m2sinin agırlıgıdır.
Gramaj sahası bir karton makinesinin belirleyici özelliklerinden
birisidir. Kartonun diger bazı önemli özellikleri gramaja baglı olarak
degisim gösterirler.Baskı, kutu yapımı, dolum ve kullanımda gramajın
fonksiyonu yoktur.
Kalınlık: Kalınlık, bir karton üreticisi için en önemli özelliktir. Çünkü
kutuluk kartonun en önemli özelligi olan stifnis, kalınlıgın bir
fonksiyonudur ve stifnis degerinin artması öncelikle kalınlıgın
artmasına baglıdır. Kalınlıktaki 1 misli artıs, stifniste 5-8 misli bir
artısa yol açabilmektedir.
Dolayısıyla kutuluk karton üretiminde hedef, en düsük gramajda en
yüksek kalınlıgın alınmasıdır. Kalınlık, basılabilirlik ve islenebilirlik
için önemli bir özelliktir. Baskıda, pilyaj ve keskide saglıklı bir
çalısmanın olabilmesi için kalınlıgın hem aynı tabakada, hem de
balya içinde ard arda gelen tabakalarda homojen olması istenir.
Stifnis: Kartonun egilmeye karsı gösterdigi direnç olarak tanımlanan
stifnis, kutuluk kartonun en önemli özelligidir. Iste bu özellik bütün
kutuluk karton üreticilerinin en iyisine ulasmayı hedefledikleri bir
kalite kriteridir.
Rutubet: Kartonun 105 °C sıcaklıkta kurutulmasıyla tespit edilir.
Karton rutubeti, kartonun basılabilirlik, islenebilirlik ve hatta
kullanılabilirlik özelliklerini etkilemektedir.
Karton, hidrofil bir malzemedir ve rutubeti kendisininkinden yüksek
bir ortama girdiginde rutubet almaya, tersi durumda ise rutubet
vermeye egilimlidir. Dolayısıyla öncelikle karton rutubeti, çevre
rutubetiyle dengede olmalıdır. Eger bu denge yoksa, kartonla çevre
arasında rutubet dengeleninceye kadar rutubet alısverisi olmakta,
bu da kartonda düz durusu etkilemekte, onun basılabilirligini ve
islenebilirligini engelleyen ondülasyon ve kıvrılma sorunlarına yol
açabilmektedir. Dolayısıyla kartonun depolanması, basılması ve
islenmesinin klimatize edilmis, yani rutubeti karton rutubetiyle
dengede bilinen mahallerde yapılması uygundur.
Karton, rutubeti düstükçe gevseklesir ve kırılganlıgı artar. Bu da
özellikle yüksek gramajlarda islenebilirlik özelliginden olan pilyaj
yapılabilirligi, olumsuz yönde etkiler ve pilyajlardaki çatlama egilimini
arttırır.
Karton rutubetinin fazla olması ise öncelikle stifnisi düsürecegi için,
dolumda sorunlar yaratabilir, transport ve rafta kutular bozulabilir,
kullanılabilirlik olumsuz yönde etkilenir. Diger yandan, karton
rutubetinin fazla olması basılabilirlik özelligini de etkileyebilmektedir.
Karton rutubetinin fazla olması, baskı mürekkebinin hem fiziksel,
hem de kimyasal kurumasını geciktirdiginden baskıda kuruma
sorunlarına yol açabilir.
Yüzey pH degeri: Karton yüzeyinin pH degeri 4.5'in üzerinde olmalıdır.
Yüzey pH degeri kartonun basılabilirlik özelligini etkilemektedir. pH
degerinin 4.5 altına düsmesi baskı mürekkebinin kuruma süresini
uzatır. Arka verme sorununu arttırır. Baskı plakasının çabuk
asınmasına yol açar. pH degerinin çok yüksek olması, yeterli
dayanıklılıgı olmayan baskı mürekkeplerini bozar. Oksidatif kuruyan
keten yagı ve benzerlerinin
sabunlasmasıyla Tack problemleri olusur.
Cobb Degeri: Karton yüzeyinin suya karsı gösterdigi direncin veya
suyu kabulünün bir ölçüsüdür. Veya diger bir deyisle kartonun
tutkallama derecesidir. Ve kartonun basılabilirlik ve islenebilirlik
özelliklerini inceler.
Ofset baskı tekniginde ana ilke olarak baskı mürekkebi yanında su
kullanılır. Karton yüzeyinin mürekkep almayacak kısımlarına su
tatbik edilir. Kullanılan bu su, karton yüzeyi tarafından kontrollü
olarak alınmalıdır. Fazla alınması durumunda çesitli baskı sorunlarına
yo açabilir.
Tozlasma: Baskı sırasında, çapak yaparak baskı kalitesinin
bozulmasına, ayrıca kalıp ve kauçugun yıkama sıklıklarının artmasına
ve dolayısıyla da durus sürelerinin artmasına yol açması sebebiyle
kartondaki tozun mümkün olan en az miktarda olması istenmektedir.
Perdah: Perdah olarak isimlendirilen kartonun yüzey düzgünlügü,
kartonun basılabilirligini etkilemekte ve perdah iyilestikçe yeterli
örtücülük için gerekli baskı mürekkebi ihtiyacı azalmakta ve baskı
kalitesi iyilesmekte, baskı parlaklıgı artmaktadır.

KARTONAJ VE AMBALAJ TERIMLERI

Ambalaj: Ambalaj ürünlerin korunması, dayanıklılıgının saglanması,
kolay tasınası ve tüketicinin dikkatini çekmesi için kullanılan agaç,
cam, metal, kagıt-karton vb. materyallerden yapılan ürün tamamlayıcı
olan bir araçtır. Bu malzeme cinsleri arasında, matbaacıyı en çok
ilgilendiren kagıt ve özellikle karton ürünlerdir.
Kartonaj: Kartonaj kelimesi dillimize Fransızca’dan adapte edilmis
olup, Fransızca’da sözlük anlamı olarak; karton kutu, kap geçirme,
mukavvacılık ifadelerinin karsılıgıdır.
Günlük yasantımızda her zaman ve her yerde karsılastıgımız,
kullanıp tükettigimiz karton malzemeden üretilmis basılı matbaa
ürünlerinin tasarımı ve üretimini anlatan bir kavramdır.
Konstrüksiyon: Karton ambalajın teknik tasarımı. Görsel tasarıma
geçmeden önce ambalajın gerçek baskı kartonundan bir prototipinin
(maketinin) üretilmesi gerekir. Bu örnek üzerinde ambalajın ürünü
tasıyıp tasımayacagı, kilit sistemlerinin uygunlugu, darlıgı, genisligi
kontrol edilir. Ayrıca fire durumu gözden geçirilir.
Seperatör (Ayırıcı): Ambalaj ile ürün arasına yerlestirilen karton,
oluklu mukavva, strafor ya da hava yastıgına verilen ad. Ambalaja
konulacak ürünlerin sert ve sivri noktalarının ambalaja dokunan
kısımları delici olabilir. Ya da çarpmalara, düsmelere karsı ürünün
daha fazla korumaya ihtiyacı olabilir. Bu ve benzeri durumlarda ürün
ile ambalaj arasına seperatör (ayırıcı) yerlestirilir.
Tam Kesim: Kutu açınımını karton tabakasından ayırmak amacıyla
yapılan kesimdir.
Pilyaj : Katlama yerlerinin düzgün ve kolay katlanması için yapılan
ezme islemidir. Kalın malzemelerin ezilmesinde veya 180 derece
katlanacak olan yerlerde kalın ezme kullanılabilir. Ezme bıçaklarının
kalınlık degeri yaklasık olarak kullanılan kartonun 2/3’üdür.
Perforaj: Kolay kopması istenilen bölümlerin belirli aralıklarla kesilmesi
islemidir (Delik veya çentik açılması).
Çoklu Basım: Yüksek tirajlı islerde büyük ebatlı bir tabaka üzerine
çok sayıda ambalaj dösenir ve baskıdan sonra herbir ambalaj
kesilerek ayrılır, katlanır ve yapıstırılır. Burada dikkat edilmesi gerekli
husus, çogaltılan filmler ile kesim kalıplarının maliyetinin dogru
saptanmasıdır.
Parçalı Konstüriksiyon: Belirlenen kutu tasarımının yapısına göre
bazen tabaka üzerinden gereginden fazla fire meydana gelebilir.
Bu tür durumlarda, mevcut tasarımı iki ya da üçe bölerek tabakaya
dösemek, baskıdan sonra ayrı ayrı parçaları yapıstırma yoluyla
birlestirmek daha ekonomik olabilir. Zaman, isçilik ve tutkal gideri
dogru hesaplanmak kaydıyla parçalı konstürüksiyon bazı durumlarda
yararlı bir uygulamadır.
Kesim Kalıbı: Kutu açınımını karton tabakasından ayırmak için kalıp
tahtaları üzerine çesitli yöntemlerle bıçakları yerlestirerek hazırlanan
kalıba kesim kalıbı denir.
Kalıp Tahtaları: Üzerine kesim seritlerinin yerlestirildigi düzgün
yüzeyli, sert ve dayanıklı tahta. Kesim kalıplarında kullanılan tahtalar
8-12 kat arasında degisen, kayın agacı tahtasından 15-18 mm
arasında kalınlıktadır. Kesim kalıbı tahtası mümkün oldugu kadar
homojen bir yapıya sahip olmalı ve herbir katının su yönleri birbirine
dik olmalıdır.
Bıçaklar (Seritler): Karton ambalaj üretiminde kullanılan kesim,
perforaj ve pilyaj islemlerini gerçeklestirmek üzere üretilmis metal
seritler.
Dekupaj: Bıçakların yerlestirilecegi kanalların açılması islemi.
Bıçak Kesim Aracı: Kesim tahtasına kanallar açıldıktan sonra bıçaklar,
açılan kanala uygun uzunlukta bıçak kesim aracı ile kesilir.
Dentelaj: Tırtıklı ya da çesitli egimler içeren serbest kesimler.
Terminoloji Kartonaj ve Ambalaj Terimleri
Köprü Açma: Kesim bıçagının kontraplak üzerinde tutunabilmesi
için bıçak üzerinde oluk açılması islemi. Kontraplakta bu olugun
denk geldigi yer doludur ve bıçak buraya tam olarak oturur.
Raport: Bir desenin baskı materyali üzerinde sürekli tekrarlanması.
Hava Yastıgı: Genellikle plastik malzemeden yapılmıs ürünü dıs
etkilerden koruyan içi hava ile doldurulmus
koruyucu. Daha çok elektronik esyalarda kullanılır.
Ürün Üniforma: Bir kimsenin, tasarımı gördükten sonra hatırlamasını
saglayan, ambalajın en anahtar grafikleridir. Bir ambalajın üzerindeki
görsel tasarım unsurları. Örnegin bir kolonya kutusu üzerinde baskı
olmasa da o kolonya sisesini tasır. Baskılı kısım ürünün üniformasıdır.
Marka Imajı: Çekicilik olusturması, üzerindeki renk ve yazılarla
tanıtma yapması, ambalajın satıs arttırıcı imaj olusturmasını saglar.
Pencereli Kutu: Bazı ürünlerin (oyuncak, kalem, çakmak, parfüm
vb.) ambalaj açılmadan rafta veya vitrinde gözükmesi istenebilir. Bu
istek ambalaja açılacak bir oyuntudan yararlanılarak saglanabilir.
Ancak ürünün düsmemesi içinde bu pencere jelatin vb. bir saydam
malzeme ile kapatılmalıdır.

MATBAA MÜREKKEP TERIMLERI

Mürekkep: Herhangi bir motifi, resmi, yazı ve sekli baskı
materyallerine aktarılmasını saglayan bir maddedir.
Yag bazlı mürekkepler: Tipo ve ofset baskı sistemlerinde kullanılan
mürekkeplerdir.
Baglayıcı: Mürekkep içindekipigment zerreciklerinikagıda, daha
dogrusu baskı altı malzemesine yapısmalarını saglayan oksidasyon
kurumalı vernik.
Pasta: Mürekkebin kalitesini etkiler, imalat esnasında ilave edilir.
Kayliteli bir mürekkepte sürtünmeye karsı mukavemet,boyanın
haznede yatmaması veboyanın kauçuga yapısmamasını saglar.
Matbaa boyaları: Matbaa boyaları esas itibariyle ikiye ayrılır.
Bunlardan öz; renk veren, vernik de yag kısmıdır.
Toprak boyalar: Bunlar dogada dogal olarak bulunur. Kullanılmaya
elverisli bir hale getirmek için ayıklanır, temizlenir, yıkanır kurutulur,
ögütülür elenir ve nihayet karıstırılarak kullanılır.
Kimyevi madeni boyalar: Toz boyalar gibi hemen dogrudan dogruya
temizlenip ögütülmek suretiyle kullanılmazlar. Bunların birkaç nev’i
bir arada hususi kazanlarda kaynatılarak ve kimyevi muamelelere
tabi tutulmak suretiyle boya maddeleri elde edilir.
Uzvi boyalar: Nebati ve hayvani maddelerden çıkarılan boyalardır.
Beziryagı: Beziryagı keten tohumundan elde edilir. Bunlar preslerde
iyice ezilerek yagı çıkarılır.
Sikatif: Kurumayı hızlandıran bir maddedir. Havanın oksijen ile
mürekkebin baglayıcı bünyesinin reaksiyonunu hızlandıran özel
bazı karısımlardır.
Solvent bazlı mürekkepler: Flekso, tifdruk ve serigrafi baskılarında
kullanılan mürekkeplerdir.
Terminoloji matbaa Mürekkep Terimleri
Pigmentler: Mürekkebe renk veren maddelerdir. Basılan mürekkep
filminin transparan veya örtücü olusunu, ısık ve kimyasal maddelere
dayanıklılık derecesini tayin eder. Bu nedenle mürekkebin en önemli
bir parçasıdır.
Vernikler: Mürekkebin pigmentten sonra en önemli yapı tasıdır.
Mürekkepte pigmenti baskı yüzeyine tasımak ve orada tutunmasanı
saglamaktır.
Kuruma: Mürekkebin baskı yapıldıktan sonra akıskan halden katı
geçmesi olayına denir.
Penetrasyon(Nüfuz etme): Mürekkebin sıvı fazının baskı yüzeyi
tarafından emilmesi yolusla olusan kuruma seklidir.
Oksidasyon ve Polimerizasyon: Mürekkebin vernik ve pigment kısmı
havanın oksijeni ile birleserek kimyasal reaksiyonlar sonucu
polimerlesip sertlesmektedir.
Polimerler: Yapılarında düzenli bir sekilde tekrarlanan küçük moleküllü
birimlerden olusmus yüksek molekül agırlıklı bilesiklerdir.
Buharlasma (Evaporasyon): Mürekkep yapısında bulunan uçucu
solventlerin baskıdan hemen sonra buharlasarak mürekkep filminden
uzaklasmaları yoluyla olusan kuruma seklidir.
Radrasyon: Ultroviyole(UV) ve Infraruj (IR)ısık enerjileri yardımıyla
mürekkep filminin baskı yüzeyinde sertlesmesi, polimerlesmesidir.
UV kuruma: Ultraviole ısık enerjisi yardımısla meürekkep filminin
baskı yüzeyinde sertlesmesi,
polimerlesmesidir.
IR kuruma: Infraruj ısık enerjisi yardımıyla mürekkep filminin baskı
yüzeyinde sertlesmesi, polimerlesmesidir.

BANKNOT (PARA) BASIM TEKNOLOJISI

Gravür Teknigi: Bir banknotun sahtecilige karsı ana emniyet
unsurudur. Bir çesit oyma teknigidir. Gravür sanatçıları bile kendi
yaptıkları bir çalısmanın aynısını ikinci bir kez yapamazlar.
Giyos: Resim, peyzaj, portre dısında banknotun fonunda görülen
elle yapılması mümkün olmayan çok ince, yer yer inceli kalınlı, yer
yer birbirine paralel, birbirini kesen ve tamamlayan negatif ve pozitif
çizgilerin meydana getirdigi simetrik veya asimetrik sekil ve motiflerdir.
Banknot Teknigi: Su asamalardan olusur. Ilk olarak bir banknotun
ön ve arka yüzüne basılacak olan resim, portre, tarihi yer manzara
vb. unsurların seçimi gelmektedir. Daha sonra seçilen unsurların
grafik tasarımlarının, gravürlerinin yapılması, giyos çizimlerinin
ayarlanması, baskı makinesi için sablonların hazırlanması, kagıt ve
mürekkebin hazırlanması, baskı servisinde kuru ofset, çukur baskı
ve numaratör baskılarının yapılması, kurutulması, kalite kontrolünün
yapılması, kesim ve paketlenmesi gelmektedir.
Baskı Makinaları: Banknot basımında kullanılan makinalar asagıdadır.
Bu makinalar sırayla baskı yaparlar, bir makina bastıktan sonra belli
bir zaman bekletilen (kurutulan) kagıtlar diger makinada isleme tabi
tutulur.
Terminoloji Hologram / Para Baskı Teknolojisi
1-Simultan (Kuru ofset) baskı makinası
2-Intaglio (Çukur) baskı makinası (arka baskı)
3-Intaglio (Çukur) baskı makinası (ön baskı)
4-Numaratör baskı makinası
Kagıt: Banknot basımında emniyetli olması ve baskı kalitesinin iyiligi
yönünden pamuktan veya pamuk-keten karısımından imal edilmis
kagıtlar kullanılır. Banknotun dayanıklılık ve emniyet özellikleri
düsünülerek en kaliteli pamuk ve ketenler seçilir. Önce hammaddeler
temizlenir ve yabancı maddelerden arındırılır. Istenilen rengin elde
edilmesi için (çesitli kimyasal maddelerle) agartma islemi uygulanır.
Daha sonra pisirme, bunu takiben bol artezyen su ile yıkanır. Tekrar
su ilavesi ile hamur haline getirilir. Bu safhada istenen fiziksel
dayanıklılıgı saglamak için gerekli ilaveler yapılır ve bu %99.5 su,
%0.5 elyaftır. Bu karısım elekten geçirilerek kagıt elde edilir. Eger
arzu edilirse renkli elyaflar kagıdın hamuruna katılır. Emniyet seridi
ve filigran ise kagıdın imalatından sonra ve kurutulurken yapılırlar.
Kagıt üretimi ülkemizde olmadıgından dolayı; dısardan ihraç
etmekteyiz.
Nyloprint Kalıp: Kuru ofset makinasında kullanılır. Fotomekanik
atölyelerinde montajı yapılmıs yada bilgisayardan elde edilmis filmler,
düz baskı kalıp atölyesinde kalıp sekline dönüstürülür. Her rengin
montajı ve kalıpları ayrı ayrı yapılır.

TEMEL KAVRAMLAR

Matbaa: Diger adı basımevi olan matbaalar, çesitli baskı tekniklerini
kullanarak gazete, kitap, dergi, brosür, ambalaj gibi her türlü basılı
materyalini üretmek ve çogaltmak görevini üstlenmis kuruluslardır.
Matbaalar hizmet götürdükleri sektörlerin talepleri dogrultusunda,
basta kagıt-karton sanayiinin ürünleri olmak üzere, plastik, teneke,
kumas gibi ürünler üzerine baskı yaparlar.
Matbaacı:
1- Matbaa ve baskı islerinin hazırlanma ve basılmaları ile ugrasan
ve bu isi kendine meslek edinen kimse. Bu çerçevede matbaacılık
ana meslegi altında çok sayıda meslek mensubu görev yapmaktadır.
Bunların baslıcaları; dizgici, grafiker, filmci, montajcı, kalıpçı, baskıcı,
mücellit (ciltçi), matbaa müsteri temsilcisi, matbaa yöneticisidir.
2- Basımevi sahibi
Matbaacılık: 1.Basılması istenen bir materyale iliskin yazılı ve görsel
materyallerin belirli sanatsal özellikler gözetilerek bir araya getirilip
düzenlenmesi, baskıya hazırlanması ve çogaltılması islemlerinin
tümüne matbaacılık denir. 2.Basımevi isletme isi. Matbua: Basılmıs
olan, basılı. Matbu evrak: Daha çok resmi nitelik tasıyan islerde
kullanılmak üzere basılmıs evraklara denir.
Ajans: Basım sanayiinde ajans kavramı, daha çok basılacak
materyallerin baskı öncesi hazırlık islemlerini yürüten, fiziki üretimden
çok düsünce üreten ve satan kurulusları ifade eder. Ajanslar, resmi
ve özel kurulusların hizmet ya da mallarını tanıtmaya, sevdirmeye,
sattırmaya yönelik reklam/tanıtım kampanyalarını organize eder ve
yürütürler. Bu isleri yaparken de kampanya sırasında kullanılacak
basılı materyallerin (afis, brosür, bilboard, reklam panoları, kitap, el
ilanı, kurum kimligi çalısmaları vb.) tasarım ve baskıya hazırlık
islerini bizzat yürütürler. Reklam ajanslarının kapasiteleri ölçüsünde
eleman sayıları ve çalıstırdıkları elemanların nitelikleri degisebilir.
Büyük ölçekli reklam ajanslarında görev alan uzman meslek
mensupları genel olarak sunlardır: Sanat yönetmeni, grafik
tasarımcılar, fotografçı, dizgici, metin yazarı, müsteri temsilcisi
Yayınevi: Belirli uzmanlık alanları için kitapların üretim, dagıtım ve
pazarlamasını takip eden kuruluslara yayınevi denir. Yayınevleri de
ajanslar gibi matbaaların en önemli müsterileridir. Yayınevlerinin
büyük bir kısmı, bastıracakları kitapların dizgi ve tasarımını kendi
bünyelerinde yaptıktan sonra film, montaj, kalıp, baskı ve cilt islemleri
için bir matbaa ile çalısırlar.
Servis Büro: 1980’li yıllardan itibaren bilgisayarların basım sektöründe
etkin kullanılmaya baslanmasının ardından, bilgisayar destekli film
çıkıs hizmetleri vermek üzere kurulmus profesyonel kuruluslara
servis büro denmistir. Servis bürolar, film çıkıs makinalarına büyük
yatırımlar yapmak istemeyen ajans ve matbaalar arasında köprü
görevi gören kuruluslar olup, günümüzde yavas yavas dogrudan
kalıba pozlandırma sistemlerini de bünyelerine almaya baslamıslardır.
Selefoncu, lakçı: Baskısı tamamlanan brosür, dosya, kitap kapagı,
karton ambalaj gibi bazı islerin yüzeyine hem estetik kaygılarla,
hem de daha dayanıklı olması, sudan, yagdan, günes ısınlarından
etkilenmemesi için ciltleme öncesi selefon veya lak uygulayan
isletmelere denir.
Mücellithane (Ciltevi): Baskısı tamamlanan islerin kesim, kırım,
harman, dikis, kapak takma vb. Islemlerinin yapıldıgı isletmelere
denir. Pek çok matbaanın kendi bünyesinde mücellithanesi
bulunmakla birlikte, özel kapak takma, varak yaldız vb. islemler
konusunda hizmet veren cilteveleri bulunmaktadır.
DIZGI TERIMLERI
Aksan: Özellikle yabancı dillerden dilimize geçmis bazı sözcüklerin
söylenisinde yol gösterici olarak görev yapan ve bazı harflerin
üzerinde bulunan isaretlerdir.
Altbaslık: Büyük yazıları yutulabilir parçalara bölmek için kullanılan,
sundukları yazının reklamını yapan, göz gezdiren insanları okumaya
sevkeden ve ana baslıgın altında bulunan baslıklardır.
Ara baslık: Bir haberin ya da yazının belirli bölümlerine dikkat çekmek
için metin aralarında kullanılan yazı dizgisinden çok az büyüklükteki
punto ile dizilmis ve genellikle daha kalın (bold) olan baslıklardır.
Asıl baslık: Bir gazete ya da yayın tarafından kurumsal tanımlama
olarak kullanılan tasarım ya da logo.Örnegin, Hürriyet Gazetesi'nin
logosu.
Basan malzeme: Sıcak dizgide harf, isaret, çizgi, süs gibi baskı
islemi sonucu sayfada görülecek malzemeler
Basmayan malzemeler: Sıcak dizgide espas (arabosu), kadrat,
anterlin, garnitür, klise altlıgı gibi baskı kalabında yer alıp mürekkeple
temas etmeyen malzemelerdir. Espaslar, kelimelerin arasında;
kadratlar, yarım kalan (dul) satırların tamamlanmasında veya
kelime/satır ortalamada; garnitürler, sayfadaki büyük boslukları
olusturmada; klise altlıkları, kliseleri yazı yüksekligine getirmede
kullanılır.
Baslık: Metnin basına büyük punto harflerle konunun adını belirtmek
amacıyla konulan yazı.
Bastan blok yazı: Satırları sagdan baslayıp son kısmı serbest biten
dizgi türü. Soldan blok da denilebilir.
Basvuru Isaretleri: Okuyucuyu metinden dipnota ya da diger
basvurulara yönlendirmek için kullanılan isaretler
Blok paragraf: Paragraf basındaki satırı içeri almadan, satırbası
boslugu olmadan yapılan dizgi.
Bloklama: Yazının düsey olarak, sagdan ve soldan düzgün sekilde
dizilmesi. Tam blok ve yarım blok olabilir. Tam bloklamada dul
satırlardaki harf araları gereginden fazla açılarak istenmedik bir
görünüm sergileyebilirler.
Bold: Normal yazı karakterinden daha kalın gövdeye sahip olan
daha siyah yazı karakteri veya stili
Bold-italic: Egik karakterleri ve kalın çizgileriyle zor okunmasına
ragmen (burada oldugu gibi) pek çok dizgici tarafından tarafından
kullanılan yazı stili. Bu stil daha çok alt baslıklarda tercih edinmelidir.
Çift: Tipo baskıda metal harfleri dizerken kolaylık olsun diye
kullanıdıgımız cımbıza benzer ince uçlu alet.
Decoratif yazı: Dekoratif yazı tipleri özel imajlar için tasarlanmıslardır.
Genelde metinlerde degil baslıklarda ve sanat çalısmalarında tercih
edilen yazı tipidir.
Dizgi operatörü: Dizgi makinelerinde dizgi isini yapan kisi. Günümüzde
yayınevleri dısında dizgi operatörlügü meslegi yerini hem dizgi
tasarım yapabilen yardımcı grafikerlere bırakmaktadır.
Dizgi: Basım yoluyla çogaltılması düsünülen yazılı bir metnin belirli
standartlar gözetilerek matbaa harfleriyle yeniden yazılması islemi
Dizgici: Kursun harfleri, harf kasalarından tek tek alarak kumpas
üzerine dizen elle dizen kisiye mürettip; linotype, entertype, monotype
Terminoloji Temel Kavramlar / Dizgi Terimleri
gibi kursun dizgi makinalarında klavye yardımıyla dizen kisiye dizgi
operatörü denir. Günümüzde, masaüstü yayıncılık sistemi içeresinde
bilgisayarda dizgi yap;an elemanlar da bilgisayar dizgi operatörü
olarak anılmaktadır.Dul: Bir paragraf sonunda yarım kalmıs satır.
Düzeltmen: Genel tashih kurallarını bilen, metnin yazıldıgı dile hakim
olan, bu çerçevede dizgilmis bir metindeki dizgi ve yazım hatalarını
düzeltmekle yükümlü kisi.
Egik Yazı: Normal yazının bilgisayar tarafından hafif egilmis türüdür.
Italic olana göre daha iyi okunur.
Elle dizgi: Daha önceden dökümü yapılmıs ve hurufat kasalarında
yerlerini almıs kursun harflerin mürettipler tarafından teker teker el
ile alınarak biraraya getirilmesi yoluyla yapılan dizgi islemi
Entertype: Kursuna dayalı dizgi sisteminde som (tek) satırlar dizen
mekanik dizgi makinası.
Font: Belli bir adı ve sabit görünümü bulunan harf, sayı, noktalama
isaretleri ve diger yazı simgelerinin kümesi.
Foto Dizgi: Bilgisayarların matbaacılık sektöründe kullanılmaya
baslanmasından önceki yıllarda kullanılan ve compugrafic adıyla
da anılan fotografik temelli dizgi makinalarında yapılan dizgi sistemi.
Bu sistemde dizgi makinalarının ekranlarında sınırlı sayıda satır
görülebilir; dizilen satırlar bir kayıt biriminde saklanarak dizgi bitiminde
pikaj yapılmak üzere rulolar seklindeki ısıga duyarlı kagıtlara ısınsal
aktarım yoluyla pozlanırdı. Bu kagıtlar tıptı fotograf baskısı gibi belli
kimyasal islemlerden geçirildikten sonra yazılar görünür hale gelirdi.
Bu kagıtlardan pikaj yapılır ve pikajlı sayfaların filmi çekilerek baskıya
hazırlık süreci devam ederdi.
Gale: Kenarlarından ikisi üzerinde bir gönye bulunan ve üzerine elle
veya mekanik olarak tipografi dizgi satırları yerlestirilen madeni
levha.
Harf Kasası: Belirli bir düzeni olan, içinde metal harfleri(hurufat)
barındıran, çok çekmeceli bir kasa.
Harf: Tipografik düzenlemenin en temel ögesidir ve alfabenin her
bir simgesini belirtir.
Hat Sanat: El ile güzel yazı yazma sanatı
Hattat: El ile yazı yazmayı sanat olarak uygulayan kisi.
Hurufat: Metal harfler. Kursun, antimuan ve kalaydan kimi zaman
da, bakır alasımından dizgi dökümü için kullanılan metal.
Inisyal Harf: Paragraf basındaki büyük ve çogunlukla süslü bas harf.
Italik: Hümanistik küçük harften türemis ve matbaacılıkta 1500’e
dogru Aldo Manizio’nun girisimiyle benimsenmis, okuyana göre sag
üst köseye dogru hafif egik olan basım harfidir. El yazısına
benzetilmek için tekrar tasarlanıp egilmistir. Inceligi ve açısı yüzünden
okunaklıgı azdır.
Kaligrafi: Güzel, sık el yazısı
Karakter: Veri ve bilgileri isleme ya da iletme amacıyla göstermede,
uzlasmalı olarak kullanılan rakam, harf, noktalama isaretleri ya da
herhangi bir baska simge.
Klise 1. Tipo baskıda kullanılmak amacıyla, üzerine kabartma olarak
bir kompozisyon yada resim kopya edilmis madeni levha. 2. Çukur
baskıda, fotograf negatifi ve pozitifi. Komut ya da Islev Karakteri:
Verileri kaydetme, isleme, iletme ya da yorumlama gibi islemlerin
yürütülmesi, baslatmaya, degistirmeye ya da durdurmaya yarayan
ve bir veriyi gösterme karakterinden ayrılması gereken karakter.
Kumpas: Metal dizgi düzenlemesinde elle dizilecek harflerin
birlestirilmesi için kullanılan metal bir alet.
Linotype: Tekli bir kursun çubuk olarak bir tam-bütün dizgi satırını
dizen satır döküm makinası için yaygın olarak kullanılan ticari marka
adı.
Ludlow: Baslıkların ilanların dizgisinde kullanılan makine.(Karakter
matrisleri, satırın tek blok olarak döküldügü özel bir kumpasta elle
birlestirilir.)
Majiskül: Büyük harf veya büyük harflerle yazılmıs yazı, kapital
veya uppercase adıyla da bilinir.
Matris: Sıcak dizgide döküm için kullanılan disi harfler
Mekanik dizgi: Basılacak matbaa harflerinin mekanik (Linotype,
monotype gibi yöntemlerle) olarak dizilmesi.
Miniskül: Küçük harf veya küçük harflerle yazılmıs yazı.
Monotype: Tek tek harflerden boyları ayarlanmıs satırlar dizen
mekanik dizgi makinesi.
Otomatik Satısr Aralıgı: Yazı tipine, yazı büyüklügüne ve stiline
dikkat etmeden kelime islem programlarının satır arası bosluklarını
otomatik olarak ayarlaması.
Pi Fontları: Daktiloda olmayan simgesel karakterlerler. Klavyedeki
Alt, Option ile elde ettigimiz sembollerde yüklü bulunan simgeler
veya özel olarak üretilmis simge fontlarına verilen isim.
Pika: Pika tasarımcısı ölçüm birimi. 12 punto = 1 pika, 6 pika = 1
inch
Prova tezgahı: Fotogravürcülerin deneme provalarını çıkarmasına
ya da tipo isçisinin ilk prova baskılarını ya da sütun tashihleri
yapmasına olanak veren baskı makinesi.
Punto: Harf büyüklüklerinin tanımlandıgı temel ölçü birimidir.
Regular: Yazı ailesi mensuplarından biri. Daha çok ana metin
dizgisinde kullanılan, okunurluk açısından en uygun yazı sekli.
Sans serif yazı: Genellikle esit agırlıklı çizgilerden olusan, açıklıgı
en iyi olan ve tırnak adını verdigimiz bitis
vurguları olmayan yazı tipleridir. Arial, Helvetica, Univers sans serif
yazı tipi örnekleridir.
Sayfa bas derinligi: Sayfanın üstünde, üst marja eklenen fazladan
bosluk. Bu bosluk genellikle bölüm baslıgını belirginlestirmek için
yeni bir bölümün ilk sayfasında bulunur. Sayfa bası derinligi tüm
kitap boyunca aynı kalmalıdır.
Saysal (digital) dizgi: Günümüzde bütün kisisel bilgisayarlarda
gerçeklestirilebilen; çok sayıda yazılım ve font üreticisi firma tarafından
desteklenerek her geçen gün daha da gelistirilen dizgi sistemi.
Script yazı: El yazısına benzeyen yazitiplerine verilen addır.
Resmiyetten uzak samimi bir hava olustururlar. Dizgide bazı harfler
birlesirken bazıları birbirlerine dokunmazlar. Davetiye gibi az yazı
gerektiren samimi yazısmalarda kullanılırlar.Serif yazı: Tırnaklı yazı tipi olarak da anılan serif yazı tiplerinde her
harfin bitis noktalarında küçük yatay çiziler vardır. Bu çizgiler her
harfin seklini ayrı tutar ve harfler arası geçisi kolaylastırır. Dikey
çizgileri yatay çizgilerinden daha kalındır. Ince ya da kalın, esit
kalınlıkta, incelen sekilde veya yuvarlak olabilirler. Okunurlugu en
iyi yazı tipleridir.
Sıcak dizgi: Tipo baskı sistemini destekleyen linotype, entertype
dizgi makinelerinde kursun harflerin dizilip, döküm makinelerinde
dökülmesiyle gerçeklestirilen dizgi sistemi. Gutenberg teknolojisi
de diyebiliriz. Kursun harflerin ya tek tek ya da satır halinde dökülmesi
esasına dayanır. Bu dizgi sistemi yüksek baskı sistemlerinden tipo
baskı sistemini destekler.
Soguk dizgi: Genel olarak kursun döküm yoluyla elde edilne diger
harf dizgisi için kullanılır. Fotodizgi ya da sayısal (digital) dizgi ile
karıstırılmamalıdır. 1990 öncesinde IMB vb. firmaların üretmis oldugu
top seklindeki metal karakter kümelerinden olusmus kalıplarla çalısan
daktilolar mevcuttu. Her bir top farklı bir karakter içerirdi. Topları
degistirerek degisik karakterlerde dizgi yapmak mümkündü. Sıcak
dizginin yaygın oldugu o dönemde bu sistem soguk dizgi olarak
adlandırılmıstı.
Sondan blok: Satırların saga dayalı oldugu dizgi türü.
Tashih: Dizgi yanlısnıı düzeltme isi. Tashih konusunda ortak bir dil
olusturulmus olup, belli islemler belli sembollerle gösterilir.
Tipografi:
1. Kabartma kalıplar (tek tek karakterler, gravürler, kliseler) üzerinde
dizgi ve baskı yöntemi.
2. Grafik tasarımda yazılı unsurların (yazı karakteri, yazı büyüklügü
vb.) sanatsal bir bakıs açısı ile düzenlenmesi isi. Günümüzde
bilgisayarlı tipografinin gelismesi ile beraber yazı aileleri zenginlesmis
yeni tipografik türler olusturmak kolaylasmıstır.
Tipometre: Dizgicilerin kullandıgı taksimatlı cetvel. Üzerinde iki ayrı
taksimat bulunan düz bir cetveldir.Bunların birisinde metre sisteminin
ondalık bölümleri (santimetre, milimetre), ötekindeyse on iki esit
parçaya bölünen ve birimi tipo puntosu olan tipografi sistemi yer
alır.)
Tire: 1.Çizginin es anlamlısı 2.Hiçbir yumusak tonu olmayan ve
yanlızca iki uç yogunlugu bulunan fotograf. 3. Tire klisesi yada filmi,
yanlızca düz beyazları ve siyahları olan bir belgeden hareketle elde
edilmis baskı kalıbı parçası(Tramlamanın karsıtı olarak)
Trutype: Apple ve Microsoft tarafından sunulan yazı tipi düzeni.
Trutype yazı tipleri çogu zaman lazer yazıcılarda çok daha hızlı çıktı
alınmasını saglar.
X-yüksekligi: Latin Alfabesi'ndeki küçük x harfinden adını alan Xyüksekligi
kavramı a, e, o, u , ı gibi küçük ünlülerinyüksekligi anlamına
gelir ve önemli tasarım özelligidir. Aynı puntodaki az x yüksekligine
sahip yazı karakteri, çok x yüksekligine sahip yazı karakterinden
daha az yer kaplar. (12 punto Times ile 12 punto Arial'i
karsılastırdıgımızda arial daha çok yer kaplar.
ABCÇDEFGGHIIJKLMNOÖPRSSTUÜVYZ (Arial-Regular 12 punto)
ABCÇDEFGGHIIJKLMNOÖPRSSTUÜVYZ (Times-Regular 12
punto)
Yazı Ailesi: Bir tipografik karakterin degisik et kalınlıklarında ve
daraltılmıs, genisletilmis, egimli, çizgili gibi çesitlemelerinden olusan
gruba denir. Helvetica, Arial, Garamond, Times aileleri gibi…'C9
Yazı kalınlıgı: Yogunlastırılmıs yazı karakterleri çok yer harcamadan
baslıkların etkisin artırmaya yarar. Yogunlastırılmıs; sıkıstırılmıs
veya bozulmus demek degildir. Bunlar daha çok etki için
tasarlanmıslardır. Her karakterin içindeki boslugun artması için xküçüklügü
yükseklikleri artırılmıstır. Buda yazıya açıklık saglar. Harf,
satır ve paragraf arası boslukları hem okunurlugu hemde açıklıgı
etkiler. Hem metinde, hemde baslıklarda harf arası bosluklarını
ayarlayarak büyük farklılıklar olusturulabilinir. Harf satır ve paragraf
arası bosluklarını hesaplarken iki kavramı unutmamak gerekir.
Izleme ve ayarlama (Izleme; Bütün dökümandaki harf arası
boslukların aynı olması demektir. Ayarlama ise; Sola bloklu yazının,
blokundan daha az resmi görünüm verdigi kabul edilir.
Yazı Karakteri Takımı (Font): Bir harf biçiminin bütün alfabesidir.
Diger bir deyisle aynı dizide aynı ölçüde ve aynı hizada sayıları,
noktalama isaretlerinide içeren bütün parçalarıyla özel harflerin
uygun toplanmasıdır.
Yazı Stili: Bir yazı tipinde farklı yerlere vurgu yapmak için kullanılan
degisiklerdir. Normal, kalın, italic, kalın-italic, altı çizgili, gölgeli vb.
yazılardır.
Yazı tipi Ayarlaması: Varolan yazıtiplerini düzenleyerek yenilerini
yaratmanızı saglayan etki. Bu etkiye sahip yazılımlarda harflere
ince bitis çizgileri ekleyebilir, harfleri bastırabilir, gerebilir ve her iki
tarafına da bosluk ekleyebilirsiniz. Yazıtipini temelden degistirmek
istiyorsanız x-yüksekligi ile oynayabilir ve logo olarak kullanılabilecek
degisik semboller bulabilirsiniz.
Yazıtipi: Temel olarak aynı özelliklere sahip karakter setleri. Artık
kelime islem programlarıyla büyüklükler ayarlanabildiginden yazıtipi
terimi, aynı çizgi oranlarına sahip karakter setleri için kullanılmaktadır.
Çogu yazı tipi normal ve kalından daha çok alternatif sunarlar.
Mesela sans serif yazıların büyük bir kısmı hafif ve agır yazı
seçeneklerini içerirler. Bunlar genel metin yazısından kullanılmaya
elverisli olmamakla birlikte; baslıkları renklendirir. Hareket katarlar.
Light, Regular, Bold, Black, UltraBlack gibi seçenekler mevcuttur.

Mürekkebin Haslıgı

Dispersiyon lakları hafif alkalidir. Bu nedenle kullanılan ofset
mürekkepleri alkaliye dayanıklı olmalıdır; aksi takdirde hem yas
üzeri hem de kuru üzeri yas laklamalarda renk degisiklikleriyle
karsılasılır.
Özellikle su ana renkler ve bunların karısımları kritiktir:
HKS 27 HKS 33 HKS 43 Pantone Violet (Eflatun)
Pantone Rhodamin Red (Kırmızı) Pantone Purple (Pembe)
Pantone Reflex Blau (Mavi) Pantone Blue 072 (mavi)
Magenta bir istisna teskil etmektedir. Alkali haslıgı düsük oldugu
halde dispersiyon laklarıyla
problem yaratmadan laklanabilmektedir.
Tehlikeli Maddeler Sınıflandırması
Dispersiyon lakları Tehlikeli Maddeler Sınıflandırmasına göre tehlikeli
madde sayılmamaktadır. Kuruyan lak tabakası zehirli veya sıhhate
zararlı maddeler ihtiva etmemektedir. Gıda maddeleri ambalajına
uygundur.
Dispersiyon Laklarının Imhası
Dispersiyon lakları ve lak tesislerini temizlemekte kullanılan atık
sular pis su kanallarınaakıtılmamalıdır. Ancak PH7'ye nötrlestirildikten
sonra ve katı maddeler ayrıstırıldıktan sonradrenaja verilebilinir.Lak
artıkları ve diger kalıntılar özel çöp olarak muamele görmelidir.Lak
artıkları yeni sevk edilen laklarla karıstırılmamalıdır.Göz ve ciltle
temas etmesinden kaçının. Sıçrayan kısımları bol suyla yıkayın.
Dispersiyon Laklarının Kurutulması Kuruma Prensibi
Dispersiyon lakları tamamiyle fiziksel kuruyan sistemlerdir. Takribi
%55 su ihtiva ederler. Bu baskı altı malzemesine ne kadar iyi ve
çabuk nüfuz ederse, kuruma o kadar çabuk olur. Istifte emici bir
kagıt arkası ilave bir etkenlik saglar zira nemi çeker. Inline-laklamada
(örnek: folyo astarlı karton) kurutmaya yardımcı unsurlara (IR-ısınları,
sıcak hava) ragmen ortaya çıkan problemlerin sebebi eksik emilip
nüfuz etme davranısıdır.
Dispersiyon laklarının kuruması büyük ölçüde suyun emilip kuruması
ile gerçeklesir. Suyun buharlasmasıyla olusan kuruma ise
önemsenmeyecek kadar düsüktür. %70 emilip kurumaya karsı
kurumada buharlasmanın rolü ancak %30 kadardır.
Suyun %20-30'u lakın henüz içinde iken bile dispersiyonlaklarının
film olusturması niha-yetlenmis sayılır. (Immobilisation-noktası)
Kuruma için gerekli zamanı etkileyen hususlar
- Baskı altı malzemesinin emiciligi
- suyun buharlasma hızı
- Lakın özellikleri
En düsük film olusturma ısısının (MFT) altına düsüldügünde film
olusturmada aksaklıklar
ortaya çıkar. 3u lakın cinsine göre +5°C ile +10°C arasındadır.
Kurutmaya Yardımcı Unsurlar
Kalan su lak tabakasından çabuk buharlasırsa kurutmayı hızlandırmak
mümkün olur. Bu ancak buharlasan suyun üst yüzeyden de
uzaklasmasıyla basarıya ulasır. Su metodlar kullanılmaktadır:
Kurumayı desteklemek için sıcak hava sıyırıcıları ve IR-lambaları
kombinasyonu uygun bulunmustur. Sıcak havayla iletilen konveksiyon
ısısı kurutmaya ayrılan zaman içinde önemli bir buharlasma
yaratmaktan uzaktır. Sıcak havanın yanı sıra kısa ve orta dalgalı
IR-ısnları hızlı bir enerji transferi saglar; lak ve kagıt yüzeyi çabuk
ısınır. Sıcak hava su buharının sıyrılıp çekilmesine yardımcı olur.
Soguk hava uygun degildir, zira buharlasma soguklugu lak
tabakasında aksaklıklar yaratabilir.
- Su buharıyla zenginlesen sıcak hava emilip atılmalıdır.
- Çıkıs istifinde su ısılar ölçülüyorsa sıcak hava ve IR-lambaları
optimal sekilde ayarlanmıs
demektir.
Kagıt: 8-10°C daha fazla ısı
Karton: 10-15°C daha fazla ısı
Çıkıs istifindeki ısı hemen ölçebilen bir ölçüm cihazıyla ölçülmelidir
ki yukarıdaki ısıların
asılmadıgı bir kurutma ayarı yapılabilsin.
- Yüksek makine hızında çıkısın uzatılması avantajlıdır; böylece
laka daha uzun kurutma süresi bırakılır.
Çok kuvvetli, kısa-dalgalı Infrared ısınları istifte bloklasmaya sebep
olabilir. Bu özellikle yüksek mürekkep kalınlıgında ortaya çıkar. Çok
koyu renkler kuvvetli ısınır ve lak filminin yapısması problemini
yaratır.

Genel
1- Kurutmada kullanılan sıcak hava baskı pudralama donanımının
fonksiyonu engellememelidir. Bu nedenle pudralama donanımı
kurutma sınırının bitimine monte edilmelidir.
2- Hava yastıgı ile teçhiz edilmis makinelerde filtre kartonu sık
degistirilmelidir. Böylece üflenen hava yoluyla bir "ön-kurutma"
saglanabilir.
3- Istifin yapısmasını önleyecek kadar kurutma yeterlidir. Daha fazla
enerji kullanmak etkisizdir.
4- Emiciligi çok az olan veya hiç emici olmayan baskı altı
malzemelerinde kurutmayı hızlandırıcı önlemler alınmalıdır. Aynı
durum 1.25 g/m2'nin üzerindeki mürekkep tabakaları içinde geçerlidir.
5- Yüksek lak tabakası kalınlıgı gerektiren Blister laklarında çok iyi
kurutma yapmak esastır; zira diger parlak laklara oranla daha
yumusak filme sahip olan bu laklar istifte bloklasabi-' lir.
6- Kurutma hattından geçen kagıt tabakasının soguk üfleme havasıyla
sogutulması fazla etkin degildir. Üfleme havasıyla sogutma
yapılacaksa kurutulmus hava kullanmak gerekir.
7- Iki taraflı (aklamada 48 saatlik kuruma süresine uyulması gerekir.
Alternatif Kurutma Imkanları
Yüksek-Frekanslı-Kurutucu (mikro-Dalga) mekanizması açısından
ideal gibi gözüken mikrodalga fırın yoluyla kurutmada asagıdaki
kısıtlamalar bugüne kadar kullanımı engellemistir.
- Metalik parçalar (tutucular gibi) nedeniyle mikrodalga alanının
parçalanması
- Çok yüksek su oranına sahip kalın lak tabakalarını mikrodalga
alanını parçalaması
- Metalik pigmentlerin (gold, aliminyum) alanı parçalaması
Mürekkep ve Laklar Mürekkep ve Laklar
Dispersiyon Laklarının Akıs Zamanları
DIN 53211'e göre tespit edilmesi
Dısarı akıs zamanının tespiti ile lakların kullanım teknigi ve akısları
açısından bir emsal elde edilmis olur. Ofset ve laklama makinalarında
tatbik sistemine baglı olarak 25 ile 100 saniye arasında dısarı akıs
süresi gereklidir. Dısarı akıs süresi tüketici tarafından;
- Mal giris kontrolü için
- Kendisi tarafından seyreltilen lakların ölçülmesi için tespit edilir.
Tam ölçüm için DIN 53211'de belirtilen parametrelere uyulması
gerekir. DIN 4 mm kabı (DIN 53211-100 ml. kapasiteli) ile ölçüm
yapılır.
- Lak ve DIN kabının ısıları ölçümden önce 20+0.5°C olmalıdır.
Disari akis süresinin isiya bagimliligi: acrylac 120/55
Uzun süre depolandıklarında dispersiyonlakları genellikle thixotropi
gösterirler; dısarı akıs süreleri de yükselir. Aynı durum lak çok
kuvvetli karıstırıldıgında veya pompalanarak dev-ri-daim ettiginde
olusan "köpüklenme" de geçerlidir. Dispersiyonlaklarınm dısarı akıs
sürelerinin tespitinde su önlemler tavsiye edilir.
Numune ve DIN 53 211-4 kabının sabit ısıya getirilmesi
Thixotropiyi çözmek için hava kabarcıgı yaratmadan lakın
karıstırılması
Dısarı akıs zamanının kronometre ile ölçülmesi
Sıvı zerresinin akıs düzeninin altına ilk ulastıgı anda ölçümü
sonuçlandırmak.
Lakların gereksiz veya çok kuvvetli seyreltilmelerini ve böylece buna
baglı köpüklenme
parlaklık kaybı gibi problemlerin olusmasını önlemek için ölçümün
çok dikkatli ve hassas
yapılması gerekir.
Dispersiyon Lakı-koku Olusması
Gıda maddelerinin ambalajlanmasında dispersiyon laklarımız hiçbir
kokusal ve tadsal
degisiklige sebep olmaz.
Test metodu olarak gıda sektöründe kullanılan "Robinson-Test" DIN
10955 uygulanır.
Ancak tatbikatta özellikle kuse kagıtların (aklanmasında istifte belirgin
bir koku olustugu
durumlarda görülmüstür.
Aynı lakla aynı sartlar altında çalısılsa bile baskı altı malzemesine
baglı siddetli farklılıklar ortaya çıkabilir.
Sebep
Bazı kagıt ve karton cinsleri sırf saf su ile ıslatılsalar bile bir koku
yayabilmekte-dirler. %60 kadar su ihtiva eden dispersiyonlakları da
koku olusturmaya yol açabilir. Bu nedenle uygun bir baskı altı
malzemesinin seçilip seçilmedigi Robinson-Testi ile bir ön incelemeye
tabi tutulmalıdır.
Terminoloji
İçindekiler
Ajans ve Matbaa sektörü ile ilgili kelimelerin
anlamları
Adını renkli bir kitap koyduk, ancak bu bir dergi, brosür, katalog,
kurumsal kimlik çalısması, ambalaj, pul, afis ya da aklınıza gelecek
herhingi bir basılacak materyal olabilirdi.
Kitabımız, matbaamıza çesitli kanallardan gelmis olabilir. Bu
kanallardan bazılarını söyle sıralayabiliriz: Yazarın kendisi, bir
yayınevi, bir ajans, yazarı ya da konuyu destekleyen bir sponsor
kisi ya da kurulus, bir ticari isletme, bir kamu kurulusu....
Müsterimiz bir yayınevi ya da ajans ise kitabımız muhtemelen
baskıya hazır halde matbaamıza getirilecektir. Ancak, kitabın tasarımı
ve üretimi basımevimiz bünyesinde yapılacaksa, geleneksel ofset
baskı sistemiyle çalısan bir matbaada, kitabımızın asagıdaki
süreçlerden geçmesi gerekecektir.
Taslak çalışması : Kitabın ebadı, kullanılacak kagıt cinsi, renk sayısı
vb. özellikler kararlastırıldıktan sonra, kitaba girecek yazılı ve görsel
unsurların sırasını, yerini belirten ve tipo grafik ögelerin kullanımına
iliskin (yazı puntosu, karakteri, sütun genisligi vb.) fikir verecek bir
ön çalısma yapılması zorunludur. Bu ön çalısmalar kaba taslak
diyebilecegimiz fikir taslaklarından, bilgisayar çıktıları üzerinde
görülebilecek ayrıntılı taslaklara kadar bir dizi hazırlık asamasını
içerebilir. Taslak hazırlama süreci, tasarımın en önemli bölümlerinden
birisidir.
Dizgi, grafik, tashih: Taslak mizanpajı hazırlanmıs kitabımız için
bilgisayar ortamında olusturulacak bir sablon sayfa üzerinde yazıların,
dilbilgisi kurallarına uygun bir sekilde ve hedef kitlenin özelliklerine,
kitabın türüne uygun tipografi kullanımıyla yeniden yazılması islemine
dizgi diyoruz. Dizgi asamasının ardından gelen ve düz metinler,
baslıklar, spotlar vb. yazılı unsurların yanısıra görsel unsurların
(fotograf, resim, illüstrasyon, renk vb.) belli ilkeler gözetilerek
düzenlenmesi isini ise grafik tasarım olarak adlandırıyoruz. Tasarım
isi bitmis sayfaların kagıt üzerine alınmıs çıkıslarında yapılan ve
dizgi hatalarını, görsel düzenlemeye iliskin yanlıslıkları düzeltme
asaması ise tashih adıyla anılıyor. Tashih asamasında isin kagıt
çıktıları genellikle müsteri temsilcisi ya da müsteri tarafından (
yayınevlerinde düzeltmen) kontrol edilir, hatalar kalem ile belirtilir
ve hatalı bölümler bilgisayar ortamında yeniden düzeltilir.
Film: Dizgisi, tasarımı tamamlanmıs ve kontrol edilerek düzeltilmis
olan kitabımız artık baskıya hazırdır. Baskı için ise baskı makinesine
baglanıp zarar görmeden çalısacak bir baskı kalıbının hazırlanması
gereklidir. Baskı kalıbının hazırlanması için öncelikle sayfaların
filmlerinin (seffaf) görüntülerinin elde edilmesi gerekir. Fotograf
baskısı gerektirmeyen yani tamamı yazılardan olusan kitaplar için
çogu kez aydınger adı verilen seffaf kagıtlara laser yazıcıdan ters
çıkıs almak yeterli olmaktadır.
Kitabımız renkli olduguna göre, CMYK kısaltması ile dilimize yerlesmis
olan Cyan mavisi, Magenta kırmızısı, Yellow (sarı) ve Kontrast olarak
ifade edilen siyah renklerin filmlerinin elde edilmesi gerekecektir.
Matbaacılıkta renkli bir fotografın baskı yoluyla çogaltılabilmesi için
öncelikle o fotograf üzerindeki CMYK renklerinin ayrılması yani bu
renkleri içeren dört ayrı filmin elde edilmesi, bu filmlerden dört montaj
yapılması, dört kalıp çekilmesi ve her bir kalıbın ilgili renk ile kagıt
üzerine basılması söz konusudur. Filmlerde oranlarına göre ayrılmıs
olan renkler, baskı yoluyla teker teker kagıt üzerine basılmakta,
örnegin; önce mavi renk basılmakta, ikinci olarak sarı renk mavi
baskının üzerine basıldıgında mavi, sarı ve yesil tonlar elde
edilmektedir. Bunlar üzerine magenta mürekkep basılınca morlar,
lacivertler ve diger ara tonlar olusmakta, kontrast ile de fotograftaki
derinlik ve netlik hissi arttırılmaktadır. Bu sekilde elde edilen baskıya
trigromi baskı da denir.
Montaj: Kitabımız ofset matbaalarında sayfa sayfa degil, standart
ebatlardaki tabaka kagıtlara basılır. Burada öyle bir düzenleme
yapılır ki, tabaka halindeki bu kagıt uygun sekilde katlandıgında
birbirini takip eden sayfa numaraları ortaya çıkar. Burada en sık
kullandıgınız ölçü birimi formadır. 1 forma 16 sayfadan olusur ve
çok sayfalı (kitap, dergi gibi) islerde planlama ve maliyet hesabı
daima formalar üzerinden yapılır. Iste montaj islemi, astrolog adı
verilen ve saydam bir tabaka üzerine, basılacak isin filmlerinin forma
düzeni esas alınarak yapıstırılmasından ibarettir. Basılacak is iki
renkli ise iki ayrı montaj, trigromi ise 4 montaj yapmak gerecektir.
Trigromi +özel gibi bir ifade dört renk haricinde, yaldız gibi özel bir
besinci rengin basılacagını anlatmak için kullanılır.
Ozalit prova: Montajı tamamlanan is, ozalit kagıdı üzerine pozlandırılıp,
amonyak buharında bırakılarak baskı öncesi son kontrol için hazırlanır.
Bu sekilde montaj üzerindeki is ozalit kagıdına aktarılır, ozalit kagıdı
forma düzenine göre katlanır. Burada amaç, kalıp çekimi öncesinde
isin son kez kontrol edilmesi, sayfa numaralarının birbirini takip edip
etmediginin belirlenmesi ve hata riskinin azaltılmasıdır. Ozalit prova
üzerine müsteri tarafından "basılabilir" onayı alındıktan sonra kalıp
hazırlama islemi baslar.
Kalıp : Montajlar, son olarak yüzeyi ısıga duyarlı hale getirilmis
metal plakalar üzerine pozlandırılır. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan
ofset baskı plakaları ozosol ve tif olarak adlandırılır. Montajdaki
görüntüler ısık yardımıyla metal baskı plakalarına aktarıldıktan sonra
bazı kimyasal islemlerden geçirilerek, baskı kalıbı baskıya hazır
hale getirilir.
Baskı Provası: Bir isin, basıldıgı zaman nasıl görünecegini kestirme
yöntemidir. Prova, son çogaltmada kullanılacak olan gerçek kagıt,
mürekkep setleri ve görüntüler ile çalısan baskıdan alınan bir örnektir.
Günümüzde digital prova sistemleriyle baskı öncesi renkli prova
alınabilmektedir.
Baskı: Renk provası alınıp, renklerin uygunluguna karar verildikten
sonra kitabımızın seri baskısına geçilir. Baskı makinesinin özelliklerine
baglı olarak (tek renkli, iki renkli, dört renkli, altı renkli, ön arka baskılı
gibi) baskının süresi ve kalitesi degisebilir.
Baskı koruma: Kitap, dergi kapakları, brosürler, ambalajlar, dosyalar
gibi dıs etkilere açık basılı materyallerin yüzeyine uygulanan; öncelikli
amacı basılı yüzeyi yag, nem, günes ısıgı gibi unsurlardan korumak,
ikincil amacı ise baskı yüzeyine parlaklık ya da matlık etkisi vererek
baskıya estetik özellik kazandırmak olan islemlere baskı yüzey
koruma islemleri denir. En sık kullanılan baskı koruma sekilleri;
vernik, lak ve selofan uygulamalarıdır.
Cilt: Kitap kapagımız ve formalarımız basıldıktan sonra kitap sekline
dönüsmek için bazı islemlerden geçer. Kapak, koniklenir. Yani sırta
gelecek kısımlara iz açılarak, kitap sırt bölgesi netlestirilir. Tabaka
halindeki iç sayfalar, kırım makinelerinde katlanır. Kırımı yapılmıs
formalar sırayla biraraya getirilir ve bu isleme "harman çekmek"
denir. Harmanı yapılmıs kitap formaları iplik dikis, spiral ya da
amerikan cilt denilen sistemlerle birbirine ve kapaga tutturulur. Kapak
takma islemleri tamamlandıktan sonra agız kısımları traslanır. Kitap
pakete hazırdır.
Sayım ve şirink:Müsteriye teslim edilecek kitaplar istenilen sayılarda
paketlenecektir. Bu is ya el ile paketleme seklinde ya da shirink
(sirink) adı verilen paket makinelerinde yapılır. Shirink makineleri
istenen sayıda kitabın dısına plastik folyo sarıp, folyo kenarlarını ısı
ile yapıstırır ve basılı ürünlerin dagılması, ıslanması önlenmis olur.
Teslimat: Pakete girmis kitaplarımız için tesellüm fisi (sevk irsaliyesi)
kesilir ve kitaplarımız nakil aracına yüklenerek müsterisine dogru
yola çıkar.

Baskı esasında yapılması gereken kontroller

Baskı malzemesine uygun olarak seçilen mürekkeple yapılan baskıda
adezyon kontrolü yapılır. Baskı bitinceye kadar sürekli viskozite
kontrolü yapılır. Baskı sürekli kontrol edilir. Baskıda herhangi bir
kalite sapması görülürse gerekli tedbirler alınır. Baskı basınç ve
fren ayarları, baskı sıcaklıkları kontrol edilir. Özellikle fotoselli
baskılarda fotosel arası uzunlugun sabit tutulması söz konusu
oldugundan bu ayarlara sürekli dikkat edilir. Baskılı malzemenin
soguk sarılması saglanır.
Baskı sonrası yapılması gereken kontroller
Baskı bittikten sonra az solventle klise ve silindirler temizlenir. Artan
mürekkepler daha sonraki baskılarda kullanılmak üzere saklanır.
Baskıdan çıkarılan klise ve silindirler iyice temizlenir, vuruk-çizik
olup olmadıgı kontrol edilir. Eger varsa silindirlerin yeniden yapılması
saglanır, eger yoksa tekrar kullanılacagı için uygun sekilde saklanır.
Baskıdan çıkan malzeme ezilmeyecek, vurulmayacak sekilde saklanır.
Mürekkep yardımcı maddeleri ve kullanım yerleri
Sulandırma vernigi Mürekkebin çok sert olması halinde ve bazı
zemin baskılarında mürekkebi inceltmek için kullanılır.
Karıstırma vernigi Renksiz mürekkep demektir. Mürekkebin
özelliklerini bozmadan rengini açmaya yarar. Ülkemizde Versinit,
Verschnitt, Karıstırma vernigi gibi terimlerle adlandırılır
Transparan Mürekkebi seffaflastırır ve çogaltır. Aynı zamanda astar
baskılarında da kullanılır.
Segatif Mürekkebin çabuk kurumasını saglayan sıvıdır.Past :
Mürekkebin çabuk kurumasını saglar. Pasta halindedir.
Yag Kâgıdın baskıda yapısıp kalmasını önler. Mürekkebe katılarak
Mürekkebin kuvvetini azaltır. Çok katılırsa donuklasma tehlikesi
ortaya çıkar. Püskürtme tozu : Arka verme problemlerini ortadan
kaldırmak için özel olarak gelistirilmis bir toz çesididir. Baskı yapılırken
makinenin toz haznesi tarafından baskı üzerine püskürtülür.
Alüminyum transparan Alüminyum varaklar için, özel nüansların
hazırlanmasına imkan veren koruyucu olmayan renksiz Mürekkeptir.
Örtücü beyaz Çesitli mürekkeplerin renk nüanslarını elde ederken
örtücülük isteniyorsa kullanılır. Koruyucu degildir ve tramlı islerde
kullanılmaz. Karıstırıcı beyaz : Tipo baskıda özel renklerin elde
edilmesinde kullanılan ucuz mürekkep cinsi olup koruyucu degildir
ve genellikle mürekkep çogaltmada kullanılır.
Mürekkep ve Laklar Mürekkep ve Laklar
Blanpak Ofset ve tipo makinelerinde merdane temizligi için kullanılır.
Benzin türü maddelerle merdaneyi temizlemek, kauçuk merdaneleri
yumusattıgından mürekkep içindeki renkli pigment ve reçinelerin
daha derinlere girmesine sebep olur. Kauçugu bozar, yüzeyleri
sertlestirir ve çatlamalar meydana getirir. Bunların olmaması için
blanpak kullanılır.Antitork : Kısa duruslarda veya ara paydos
saatlerinde mürekkebin merdaneler üzerinde kurumasını önler.
Merdaneler üzerine sprey gibi püskürtülerek kullanılır.
Vernik Çesitleri
Adi vernik Kalkerli reçine, kumaron reçinesi, zift veya asfaltın sulu
bir madeni yag içerisinde eritilmesi ile elde edilir. Özellikle gazete
baskılarında ve rotatif boyaların üretiminde kullanılırl
Kotal vernigi Brezilya'da yetisen bir agacın reçinesinden üretilir.
Genellikle altın ve gümüs yaldız renklerinin sulandırılmasında
kullanılır.
Üst vernik Vernik baskıları için özel olarak imal edilir. Basılan islerin
üzerlerine son baskı olarak parlaklık ve koruyuculuk saglamak için
kullanılır.
Ince vernik Mürekkebi sulandırmak için kullanılır. Beziryagının keten
tohumundan çıkarılıp çesitli aralıklarda kaynatılmasıyla elde edilir.
Vernik mutlaka ince ve taze kullanılmalıdır. Çünkü; yagın kâgıt
üzerinde yayılmasına engel olur ve mürekkebin çabuk kurumasını
saglar. Hava ile temas eder etmez en çabuk kuruyan yag türü
verniktir.
Baskı Mürekkeplerinde Renklerin BulunmasıBaskı mürekkeplerinde
renklerin bulunması için trikromi mürekkeplerden faydalanılır. Seffaf
olan sarı, kırmızı, mavi ve siyah mürekkeplerden diger renkler ve
tonları bulunur.Renk, açık renk boyanın içine yeteri kadar koyu
mürekkep katılarak bulunmaya çalısılır. Eger istenilen renk bulunmus
ise çogaltmak için aynı ölçülerde boyalar temiz bir tas, pleyt veya
legen içinde ezilerek yapılır.Dia, fotograf gibi orijinallerin dısında
ressamlar ve grafikerler tarafından yapılan yaglı boya, sulu boya,
guaj, pastel, kara kalem gibi malzemelerle yapılan orijinaller vardır.
Bunlar genellikle mat renktedirler.
Matbaa mürekkepleri ise parlak mürekkeplerdir. Eldeki orijinale
uygun renkleri bulup basabilmek için biraz bilgi, tecrübe, orijinalin
içinde hangi renklerin ne kadar miktarda oldugunu anlamak gereklidir.
Kâgıt üzerindeki renge Yüzey Rengi denir. Boya kurudukça renk
degisir. Baskının ısık altında görülen rengine Derinlik
Rengi denir. Bu renk yansıyan ısıgın birlesimidir. Mürekkebin, kutusu
içinde görülen rengine ise Kütle Rengi denir. Bu renk kâgıt üzerinde
kesinlikle degisecektir.
Temel Karısımlar
Kırmızı + Sarı = Turuncu
Kırmızı + Mavi = Mor
Sarı + Mavi = Yesil
Kırmızı + Beyaz = Pembe
Siyah + Beyaz + Mavi = Gri
Kırmızı + Sarı + Siyah = Kahverengi
Kırmızı + Sarı + Siyah = Sütlü Kahverengi
Özel Karısım Renklerinin Hazırlanması Özel karısım renklerinin
hazırlanmasında iki yöntem kullanılır; Basılması istenen renk önceden
belirlenmis bir formüle göre hazırlanır veya renk tercihi, bir kagıt
üzerine boyanarak yada fon kagıdı ile örneklenerek belirtilir.
Günümüzde formüle edilmis renk hazırlama sistemleri, uygulama
kolaylıgı ve daha saglıklı sonuç vermesi açısından tercih edilmektedir.
Dünya üzerinde birçok degisik özel renk hazırlama sistemi
bulunmaktadır. Bunlar arasında en yaygın olanı "Pantone Renk
Karısım Sistemi"dir.
Bu sistem; 11 rengin (9 temel renk + l siyah + l seffaf beyaz)
birbirleriyle yüzde ve gram olarak degisik oranlarda karıstırılarak
747 farklı renk halinde hazırlanması temeline dayanmakladır. Bütün
Pantone renkleri belirli bir standarda göre numaralanarak
kataloglanmıstır. Renk katalogları genellikle iki bölümden olusur.
Temel baskı mürekkebi renkleri ve bunların karısımlarından olusan
diger renkler bir bölümde parlak yüzeyli kâgıtlar üzerinde, diger
bölümde ise mat yüzeyli kâgıtlar üzerinde gösterilir. Bunun nedeni,
aynı rengin mat ve parlak yüzeyli kâgıtlar üzerinde oldukça farklı
baskı sonuçları vermesidir. Baskı mürekkebi, parlak yüzeyli kâgıtlarda
daha canlı görünür. Mat yüzeyli kâgıtlar ise baskı mürekkebine daha
yumusak ve pastel bir görünüm kazandırırlar. Baskının uygulanacagı
kâgıdın rengi de mürekkep renginin etkisini degistirir. Bazı kâgıt
üreticileri; standart baskı mürekkebi renklerini, çesitli renk tonlarında
ürettikleri kâgıtlar üzerinde gösteren renk katalogları
yayınlamaktadırlar. Tasarımcı, Pantone sistemiyle hazırlanan renklerin
numaralarını pikaj ya da film
çıktısı üzerinde belirtmelidir. Eger tasarım; asetat, metal, alüminyum
folye gibi alısılmadık bir yüzey üzerine uygulanacaksa, tasarımcı
bu konuda önceden bilgilenmelidir. Pantone renk karısım sistemi,
uluslararası düzeyde uygulanmakta ve çesitli ülkelerdeki baskı
mürekkebi üreticilerince lisans altında üretilmektedir. Mürekkeplerin
Bakımı Mürekkep bakımının ilk sartı ihtiyacın gerektirdigi ölçüde bir
raf, dolap veya deponun bu is için tahsis edilmesidir. Burada
mürekkepler ve yardımcı maddeler güzel bir tarzda istif edilmeli ve
kullanıma hazır bekletilmelidir. Tipo-ofset mürekkepleri karısımını
meydana getiren pigmentler, yaglar reçine, pasta ve kurutucu
maddeler dıs etkilere karsı çok hassas oldugundan çok az bir ısı
degisikliginde bile iyi bir baskı elde etmek imkânı ortadan kalkar.
Mürekkep içindeki baglayıcı maddeler ve vernikler sogugun etkisi
ile katı hal alırlar. Bu durumda yolmayı önlemek için boya içine
yumusatıcı maddeler karıstırmak gerekir. Sıcak mürekkepler de
aynı olusumlara yatkındır. Çünkü ısınınca sıvılasır ve baskı sırasında
gerekli olan özlük kaybolur. Matbaa mürekkepleri gerek makine
dairesinde baskı sırasında ve gerekse daha önce depoda bulundukları
zaman yüksek ısı farklarına maruz kalmamalıdırlar. Basılacak bir
is veya herhangi bir karıstırma için kutudan yeterli mürekkebi aldıktan
sonra mürekkebin üzeri spatula ile düzeltilmeli hatta kurumaması
için yaglı kâgıt ile iyice kapatılmalıdır. Çabuk kuruyan mürekkeplerle
çalısırken mürekkep haznesi iyice silinmeli ve zorunlu olmadıkça
hazne merdanesi yaglı kâgıt ile örtülmemelidir. Viskozite : Akıskanların
akmaya gösterdikleri direnç olarak tanımlanır. Genel olarak baskıda
önerilen viskozite18” 25°C Ford Cup 4 dür. Buradan da anlasılacagı
üzere viskozite sıcaklıgın bir fonksiyonudur. Sıcaklık ile ters orantılıdır.
Sıcaklık artıkça viskozite düser. Pratikte Ford Cup adı verilen aletlerle
ölçülür.
Uv Laklar
Baskılı islerin üst yüzey ıslahı laklarna ve astarlama yoluyla
gerçeklestirilir. Hem baskı tabakasını korurlar hem de bir parlaklık
verirler. UV-sertlesmeli laklarla çok yüksek bir parlaklık saglanır,
öyle ki hakiki bir kaplamadan söz edilebilir.
Bilinen diger laklara karsın UV-sertlesmeli laklarla asınmaya mukavim,
sert, yüksek parlaklıkta bir yüzey elde edilir. Bu yüzey ayrıca birçok
doldurma maddesine karsı dayanıklılık gösterir ve mekanik
zorlamalara karsı dirençlidir. Parlak folya astarlaması ile bir kıyaslama
yapılırsa en uygun tatbikat metodu uygulanarak sürülen UVsertlesmeli
laklar bir çok durumda baskın çıkar. Ancak, fiyatı daha
ehven olmakla birlikte her iste UV-sertlesmeli laklak astarlama yerine
kullanılmayabilir. Laklama tesislerinde tatbik edilen çözücü ihtiva
eden laklara oranla çözücüsüz olduklarından çevreye zararları
yoktur.Yapı ve Reaksiyon akısı UV-sertlesmeli laklar tümüyle sentetik menseli yüksek aktiflikte
kimyevi baglayıcılardan olusur. Farklı kimyasal terkip ve molekül
büyüklügünde olan degisik viskoziteli akrilatlar baglayıcı madde
bazını teskil ederler. Yüksek viskoziteli parçalar polimer, düsük
viskoziteler monomer olarak tanımlanır.
Sertlesmeden önce denge akıs ve yapısmayı etkileyen ve sertlesen
lak tabakasına üst yüzey parlaklıgı, parlaklık derecesi ve esneklik
veren katkı maddelerinin yanı sıra UV-reaktif lak tipleri önemli bir
kısım olarak fotoirnatörler (ısık baslatıcılar) ihtiva ederler.
Polimeri akrilatlarla monomerlerin birbiriyle miktar olarak oranları
lakların viskozitesini istenen çalısma sınırlarına ayarlar. Ag kurma
hızı ve ag kurma dercesi, sertlik, esneklik ve yapısma gibi özellikler
bu kısımların kimyasal yapılarına baglıdır.
Katkı maddeleri olarak mum ve silikon türevleri kaydırma ve akısa
yardımcı olurlar. Ayrıca esneklik vermek için yumusatıcılar, parlaklıgı
azaltmak için matlastırıcılar, renklendirmek için pigmentler kullanılır.
Köpük gidericiler ve stabilizatorler de diger katkı maddeleridir.
Reaksiyon akısı asagıdaki ana semada tekrar verilmektedir.
UV-ısınlarıyla enerji verilerek çözülen bir kimyasal mekanizma (kökzincir
reaksiyonu) vasıtasıyla sıvı reaktif baglayıcı madde
muhtevalarının ag kurma islemi yapılır.
UV-sertlesmesi için 200 nm altında bir ısık dalgası olan UV-ısını
gereklidir. Bu UV-kurutma ünitesinde civa buharı lambaları ile
(yüksek-ve orta basınç) saglanır.
Burada UV-ısınlarını geçiren ve uçlarında elektrodlar bulunan kuvartz
borular isi yürütür, Bu kapalı kuvartz boruların içi asil gazla doludur.
Civanın yanı sıra ilaveten agır metal tuzları veya galyumholojeni
mevcuttur, isletme basıncı ve ısısı yanı sıra elde edilen spektrumun
terkibinden sorumludurlar. 1000 Voltun üzerinde bir gerilim
uygulayarak lambada elektrodlar arasında bir ısık atlaması (ısın
arkı) saglanır); bu asıl ısın spektrumunun çıktıgı lambanın içindeki
özün olusmasına yol açar.
Oksijen mevcudiyetinde UV-kurutucusunun islemesi sırasında
ozonun ortya çıkmsı ısınların 200 nm altında bulunduguna isaret
eder.
Görünen ısık yanı sıra oldukça yüksek miktarda IR- ısınları yaratılır.
Halihazır UV-kurutuoı ünitelerinin lamba gücü 80 ile 200 Watt/cm
arasındadır.
Enerji ihtiyacına göre bir kurutucuya 1'den 4 lambaya kadar
takılabilinir. Lambaların ısısını sabit tutmak için havayla sogutma,
olusan ısının salıverilmesi, ozonun emilmesi, gücün ayarlanması,
ısınları perdeleme donanımı degisen makina hızında kurutucunun^
emniyetli ve külfetsiz çalısmasını temin eder. Ayrıca elektrotsuz
lamba ihtiva eden UV-kurutma tesisleri de mevcuttur. Bunlarda
lambanın tahrik edilmesi mikrodalgalar yoluyla olur. Bu lamba tipinde
spektrum ve tayf dagılımı elektrotlu yüksek basınç lambalarına
benzer ve aynı sekilde, içindeki öze baglıdır.
Bu lambalar sadece kısa uzunluklarda mevcuttur; bu nedenle büyük
çalısma genisliginde birçok ısın ünitesi yanyana takılmalıdır.
2- Baskıda tatbikat alanları UV- sertlesmeli laklar baskı ve lak
tekniginin hemen hemen her alanında kullanılabilinir. Ancak bunun
için viskozitenin uyması önemlidir. Asagıdaki tablo lak metodu ile
buna uygun gerekli lak viskozitelerini belirtmektedir. Sonuncular
tatbikat metodundaki yapısal farklılıklara baglı olarak degisebilir.
Lak metodunun seçimi elde mevcut cihaz imkanlarıyla ve arzulanan
kesin netice ile direkt baglantılıdır. Genelde tam yüzey laklarnası
yapılır veya bazı alanlar bos bırakılır. UV-sertlesmeli laklarda parlaklık
olusumu tabaka kalınlıgına çok baglıdır. En uygun parlaklık etkenligine
3-4/m2 lak miktarı ile ulasılır. Yas ofsette elde edilen düsük parlaklık
bu yolla izah edilebilir Bu metod kusursuz, problemsiz bir baskıya
ancak 2,5 g/m2'nin biraz üzerindeki lak kalınlıgında olanak saglar.
Parlaklık için sürülme sonrası lakın akısı bir ölçüdür. Üst yüzey ne
kadar düz olursa parlaklık etkisi o denli fazladır. Düsük viskoziteli
laklar daha hızlı ve iyi akarlar. Parlaklıkları da o oranda yüksektir.
Lak olusumu teknikten de etkilenir. Isı arttıkça depolanma (bekleme)
stabilitesi azaldıgından lakın yumusatılması, lak sürme yeri ile
kurutucu arasındaki mesafenin uzun tutulması iyi bir lak olusumunu
mümkün kılar. Kurutma islemi esnasında süratli ag kurma nedeniyle
lak olusumu artık cereyan etmez.
iki renkli makinalarda ofset/kuru ofsette yapılan laklamalarda ikinci
baskı Örtüsünün (bezinin) asitle yakılması lak yüzeyinin
düzlestirilmesıne yarar. Mürekkep donanımı kapalı durumda iken
mürekkep sürme merdanelerinin beraber dönmesi hazne
donanımından yapılan laklamada yardımcı olur. Laklama tesislerinde
karsılıklı dönen lak sürme merdaneleri ve tifdruk da asınma derinligi
az olan ince (ramların seçimi aynı yardımı saglar.
Kısmi (aklama yas ofset ve tifdruk da, siskin plakalar üzerinden
kitap baskısında, kuru ofsette, hazne donanımından yapılan
laklamada ve flekso baskıda yapılabilinir.
Kuru ofset metodunda lak bulanmasını (lak sisi olusumu) önlemek
için hazne (ıslatma)
donanımından laklama tavsiye edilir. . .
UV-sertlesmeli lakların en iyi sekilde donuklasması düsük lak tabakası
kalınlıgında saglanır. Tatbikat islemi için yas ve kuru ofset ve de
kitap baskısı tercih edilir.
3-Sertlestirilmis lak tabakası-özelikleri ve tatbikat alanları Terkibe
Mürekkep ve Laklar Mürekkep ve Laklar
Uv Işınları
İmtiatörlü (Başlatıcılı) Sıvı Bağlayıcı Maddeler
Fotoiniatör (Işık Bağlatıcı) Köklerine Ayrışır (Ana PArçalarına)
Bağlayıcı Madde Muhhteveları Üzerine Enerji Nakli
Fotopolimerizasyon
Katı, Yapışkansız Lak Tabakası
Laklama Metodu
Yaş Ofset
Kuru Ofset Kitap Baskısı
Hazne Donanımından Laklama
Baskı Hattından Laklama
Laklama Makinesi
Flekso
Tifdruk
Elek Baskı
Vizkozite (Akış Müddeti - Dın
Kabı O 4mm, 20 oC Isıda)
3500 - 5000 mPa.S
3000 - 4000 S
80-140 S
60-100 S
25-50 S
40-60 S
25-30 S
40-60 S
(reçeteye) baglı olarak sertlestirilmis lak tabakası en uygun sürülme
miktarında oldukça az esneklikte çok parlak bir tabaka verir. Mekanik
saglamlıgı ve kimyasal dayanıklılıgı yüksektir.
Son özellikler aglasma derecesine baglıdır. Çok aglasmıs sistemler
kırılgandır ve düsük termoplastige sahiptir (yani sıcakta kalıplanma
özelligi kısıtlıdır). Sıcak mühür haslıgı, donmaya dayanıklılık, yapısma,
tutkallanabilme üst yüzey düzgünlügü, degisik kimyasal maddelere
karsı dayanıklılık ve de yaldız folyo-kabartılabilirligi gibi özellikler
öncelikle lakın terkibine baglıdır. Talep edilen hususlara göre imalatçı
lak terkibini ıslah eder. Gene de problemsiz bir çalısma ve kaliteyi
emniyete alma açısından nihai mamulü istenen özellikleri yönünden
matbaacının denemesi önerilir.