17 Şubat 2008 Pazar

Matbaa Mürekkepleri ve Üretimi

Matbaa mürekkepleri 18. Yüzyılın sonlarına kadar kömür, odun veya
gaz isinden yapılırdı. Çünkü gerçek mürekkebin hammaddesi istir.
Is, tam yanmamıs alevden elde edilen karbondur. En iyi is, petrol
gazı alevinden elde edilir. Bu yüzden en dayanıklı mürekkep petrol
isinden elde edilen mürekkeptir.Alevden elde edilen is, kızgın borular
içinden geçirilip suyu alınarak keten yagı, vernik gibi baglayıcılarla
birlestirilip ezici degirmenlerde karıstırılarak mürekkep elde edilir.
Mürekkepler yapısındaki pigmentlere göre 3'e ayrılırlar
- Toprak mürekkepler : Ocber, umbara, tebesir, dogrudan dogruya
tabiattan elde edilerek temizlenir, elenir, yabancı maddeleri ayıklanır
ve vernikle karıstırılarak mürekkep haline getirilir.
- Kimyevi mürekkepler (Madeni) : Krom sarısı, milori mavisi, kobalt
mavisi, kadmiyum sarısı, çinko beyazı ve üstübeç gibi maddeler
olup dogrudan dogruya kullanılmazlar. Bunların birkaç cinsi
kazanlarda kaynatılır ve birtakım kimyevi islemler gördükten sonra
mürekkep haline getirilir.
- Organik mürekkepler : Bitkilerden ve hayvani maddelerden çıkarılan
boyalardır. Indigo (Hint mavisi), Karmen(Sarı, kırmızı, mavi renkleri
köklerden elde edilir) gibi. Bunlar kendilerine uygun madeni boyalarla
birlesip öz haline getirilir.
1 - Siyah mürekkepler
Karbon siyahı Petrolün en çok is verecek sekilde yakılmasından
elde edilir. Petrolden elde edilen öz ile normal, havagazından elde
olunan öz ile de kaliteli mürekkepler yapılır.
Yag siyahı Balık yagı, katran yagı ve bazı nebati yaglar, agzı kapalı
hususi kaplarda kaynatılır ve dumanlarının bıraktıgı isler toplanarak
öz olarak kullanılır. Bu özün örtme kabiliyeti çok fazla oldugundan
her is için kullanılmaz.
2 - Renkli Mürekkepler
Örtücü mürekkepler Özü, toprak boyalardır. Örtücü ve kalın olan
bu mürekkepler, tramları doldurur ve baskıda ton farkı
kaybolacagından iyi netice vermez. Bu yüzden tek renkli baskılarda
kullanılırlar.
Seffaf mürekkepler Trikromi adı verilen 3 renkli baskı isleri için
hazırlanmıs sarı, kırmızı(magenta), mavi(cyan) olmak üzere seri
mürekkeplerdir. Renkli mürekkepler, boya pigmentleri, baglayıcılar
ve ilave maddelerin karısımından olusur. Mürekkebe renk veren
maddeler, pigmentler ve bazı çözülebilen organik renk maddeleridir.
1) Pigmentler Baskı mürekkebi içindeki pigmentler çıplak gözle açık
seçik görülemez ve birbirlerinden ayırt edilemezler. Sayet mikroskop
altında incelenirse, bazı pigmentlerin uzun çubuklar, bazılarının irili
ufaklı yapraklar biçiminde oldugu görülür.
Anorganik pigmentler beyaz pigmentler "Baskı beyazı" olarak
tanınırlar ve vernikle karıstırılıp transparan beyaz olarak kullanılırlar.
Mineral pigmentler Bu sınıfa, milori mavisi, krem sarısı ve molibdat
kırmızısı girer. Milori mavisi, çok kullanılan bir pigmenttir ve özellikle
cyan (Mavi) mürekkeplere ilave edilir. Krom sarısı ve molibdat
kırmızısı ise örtücülügü fazla pigmentlerdir.
Metal pigmentler Bunlar; alüminyum, bakır, çinko ve altın
madenlerinden çıkarılan pigmentlerdir ve yaldız mürekkep imali için
kullanılırlar.
Organik pigmentler Bunların ana maddesi petroldür. Matbaacılıkta
kullanılan boya pigmentlerinin geneli organik boya pigmentleridir.
Organik pigmentlerin üretimi için petrol, kimya fabrikalarında ayrıstırılır.
Böylece alifatik ve aromatik maddeler elde edilmis olur. Sonra bir
dizi ara islemden geçirilerek organik boya pigmentlerinin ana
maddeleri saglanır. Bu ana maddelerin çogu "Azo pigmentleri" olarak
tabir edilir. Azo pigmentleri, diazolastırılmıs arokatikamin ile fenolün
birlestirilmesi ile pigment haline getirilir.
2) Baglayıcı Maddeler Baglayıcılara reçine adı verilir. Boyar maddeyi
baskı malzemesi üzerine sabitlestirirler. Baskı malzemelerinin cinsine
göre mürekkeplerde kullanılan reçine cinsleri de degisiktir. Toz
halindeki pigmentler bu halleri ile baskı yapmaya elverisli degildirler.
Baskı makineleri ancak sıvı halde olan mürekkebi baskı tasıyıcı
malzemeye nakledebilirler. Mürekkep pigmentlerini sıvı hale getirmek
için baglayıcı maddeler kullanılır.
Bunların baslıca iki görevi vardır Pigmentin baskı makinesi tarafından
kâgıda aktarılmasını ve kâgıt üzerinde tutunabilmesini saglamak
Mürekkebin farklı baskı sistemlerinde, kâgıda tutunması ve öyle
kalması, kuruması, parlaklıgı gibi durum ve özellikleri tamamen
baglayıcı maddelere baglıdır. Tipo ve ofset makinelerinde kullanılan
mürekkeplerde yaglı baglayıcılar kullanılır. Ayrıca ofset
mürekkeplerinin baglayıcıları suyu itici (Hidrofob) özelliktedir. Tifdruk
ve flekso baskı makinelerinin mürekkep üniteleri çok kısadır. Bu
yüzden mürekkebin çok çabuk kuruması gerekir. Bu yüzden flekso
ve tifdruk mürekkebi baglayıcılarında yag yerine, inceltici ve çözücü
maddeler bulunur.
Baglayıcı çesitleri
a) Sert Reçine- Kolofan fenol reçinesi - Malein reçinesi (Malein asitli
Kolofan) - Kolofonester - Siklokauçuk - Karbon reçinesi
b) Yumusak Reçineler ve Katı Yaglar- Yaglı ve orta yaglı alkid
reçineleri - Katı ketentohumu yagı - Katı odun yagı
c) Kuruyan ve Az Kuruyan Yaglar (Akıcı, Sıvı Yaglar)- Akıcı
ketentohumu yagı - Akıcı odun yagı - Yabani safran yagı - Hint yagı
- Soya yagı
d) Siyah Boyalar Için Mineral Yaglar- Koyu renkli ince sıvı yaglar -
Koyu renkli kalın sıvı yaglar
e) Renkli Boyalar Için Mineral Yaglar- Açık renkli ince sıvı yaglar -
Açık renkli kalın sıvı yaglar3) Ilave maddeler (Incelticiler)
Bu maddeler, mürekkebin yolma dayanıklılıgını ve baskı derecesini
arttırmak için kullanılırlar.
En çok kullanılan ilave maddeler sunlardır :
Alkoller : Ispirto, Izopropanol - Ester : Etil asetat - Ketonlar : Aseton,
Metil-Etil keton - Glikoleter : Etil glikol - Hidrokarbonlar : a- ik (Special
benzin) b- uol, Ksilol Flekso ve Tifdruk mürekkeplerinde kullanılan
reçineler; - tro selüloz - lyamid - rilik - nil - oksi - lyester, tipi reçineler
olabilir. Solventler : Solventlerin ilk görevleri reçineleri çözmektir.
Diger görevi ise mürekkebi baskı viskozitesine düsürüp, mürekkebin
baskı malzemesi üzerine transferini saglamaktır. Solventler baskıdan
sonra buharlasırlar. Tifdruk baskıda hemen hemen tüm solventler
kullanılabilir. Fakat Flekso baskıda bu mümkün degildir. Flekso
baskı kliseleri bazı solventlerden olumsuz etkilenirler. Bu sistemler
için en uygun solvent Etil Alkol, Izo Propil Alkol, kısmen de Etilglikol
Mürekkep ve Laklar Mürekkep ve Laklar
dür. Baskı sırasında mürekkebin kurumasını hızlandırmak veya
yavaslatmak için yine solvent kullanılır. En çok kullanılan solventleri
dört ana grupta toplamak mümkündür. Solventlerin dogru
kullanılmaları ve viskozitelerinin kontrolü Flekso ve Tifdruk
mürekkepleri için en önemli etkendir. Bu mürekkeplerin kuruma
hızları dogrudan dogruya "solvent bırakma" yani ihtiva ettikleri
solventlerin buharlasma yeteneklerine baglıdır. Plastifiyanlar :
Mürekkebe esneklik, yüzeye iyi yapıstırma gibi özellikleri arttırmak
için ilave edilir.
Mürekkeplerin Kuruma Sekilleri
Kuruma fiziksel ve kimyevi olmak üzere iki usulde gerçeklesir
Fiziksel kuruma
- Mürekkep kâgıda basılır basılmaz, inceltici uçarak veya
buharlasarak mürekkebi yalnız bırakır ve böylece onu kurutmus
olur.
- Sıvı mürekkep, kâgıt, karton ve mukavva gibi higroskopik baskı
malzemelerinin derinligine nüfuz eder ve kurur.
- Sıvı incelticiler kâgıda nüfuz eder. Geriye kalan reçine, mürekkep
pigmentini kâgıda baglar ve kuruma gerçeklesir.
Kimyevi kuruma
- Polimerizasyon
- Polikondenzasyon
- Oksijenle birlesme (Oksidativ kuruma) Kâgıdın yapısı, kâgıdın
yüzeyi, kâgıdın asit durumu (pH), atölyenin sıcaklıgı, segatif miktarı,
mürekkebin yapısı ve pigment alabilme kabiliyeti Kurumaya dogrudan
yada dolaylı olarak etki eden faktörlerdir. Her mürekkebe az da olsa
bir miktar segatif konur. Segatifler mürekkebin yapısma hassasiyetini
azaltır ve ayrılma özelligini arttırır. Yani içinde segatif olan mürekkepler,
daha çabuk kurur, daha az yapısır ve daha çok yayılır. Bazı
mürekkepler, içlerinde yeterli segatif oldugu halde, nemleri fazla
oldugundan geç kururlar. Bazıları ise nem miktarı arttıgı halde fazla
segatife ihtiyaç göstermezler. Esası "Baz" olan pigmentler, esası
"Asit" olan pigmentlere oranla daha çabuk kururlar. Sonuç olarak
her cins mürekkep ve renkte degisik bir kuruma hassasiyeti vardır.
Ayrıca iyi kuruyan bir mürekkep, üst üste iki defa basıldıgında,
ikincisi birincisinde oldugu gibi aynı hızda kurumaz.
Baskı mürekkepleri ve kullanım sekilleri karbon mürekkepler Bu
mürekkeplerin imalâtında baskı ve baskı sonrasında kurumaması
için balmumu kullanılır. Karbon baskısı, kopyalı islerde, karbon
kâgıdı kullanılması gerekmeyen zamanlarda yapılır. Örnegin; Totoloto
kâgıtları, Kantar fisleri..v.b Bu boyalar baskıda özen isterler.
Çünkü akıcı olmadıklarından baskı makinelerinin mürekkep
haznelerinde "Yatar" lar. Yani boya haznesinde dönmezler. Ancak
haznede ısıtılmak, itilmek veya devamlı karıstırmak suretiyle dönerler.
Dublton Mürekkepler Dublton mürekkep baskısı için 48'likten fazla
tram kullanılmaz. Çünkü daha ufak tramlarda, boya yayılıp tam
rengini alamaz. Tam rengini alması için de baskıdan sonra en az
24 saat geçmesi gereklidir. Özelligi; bu boyalar ile baskı yapıldıgında
iki renk ile basılmıs gibi görünmesidir.
Anilin Mürekkepler Anilin mürekkepler organik yapıya sahiptirler.
Çünkü tas kömürünün katranından elde edilirler. Hidroklorik asit ve
demir egintisi ilavesiyle yapılan kimyevi islemler neticesinde Amino
benzen denilen anilin elde edilir. Anilin saf olarak renksiz yaglı ve
zehirli bir sıvıdır. Havadan ve ısıktan rengi esmerlesir. Oksidasyonu
neticesinde turuncu, kırmızı, mavi, yesil, mor ve kahverengi gibi
çesitli renkler elde edilir. "Anilin baskı" sisteminde kullanılır.Trikromi Mürekkepler 3 renk baskıda kullanılan, seffaf
mürekkeplerdir. Bunlar : Sarı, Magenta (trikromi kırmızısı), Cyan
(trikromi mavisi) ve Siyahtır. Trikromi terimi aslında üç renk anlamına
gelir ve siyah rengi kapsamaz. Fakat trikromi baskıda kullanılan
siyah renk, baskıyı kuvvetlendirir, meydana çıkarır ve gri rengin
çesitli tonlarını verir. Bu baskıya da "Kontür" baskı denir. Trikromi
renkler, birbirleri üzerine degisik yüzdelerde tramlandıklarında;
metalik ve fosforlu renkler dısında, basılacak imgedeki bütün renkler
elde edilebilir. Ilginç olan; bu zengin renk dizisinin baskı
mürekkeplerinin fiziksel karısımıyla degil, dört standart rengin
izleyicinin gözünde optik olarak bir araya gelmesiyle olusmasıdır,
îki temel rengin noktacıklar halinde yan yana kullanılması, optik
olarak üçüncü bir rengi olusturur.
Yaldız Mürekkepler Daha çok davetiye ve kartvizit türü islerde
kullanılır. Basılan isin baskısı kurumadan üzerine pamuk ile toz
yaldız sürülür. Baska temiz pamuk ile fazla olan yaldızlar bastırmadan
temizlenerek alınır.
Yaldız ile vernik ayrı kutularda fakat birlikte satılırlar. Basılacak bir
is için mürekkep hazırlamada en uygun karısım, gümüs yaldız
mürekkepler için 3 ölçü yaldız, 7 ölçü vernik, altın yaldız mürekkepler
için 4 ölçü yaldız, 5 ölçü verniktir. Mürekkep, mürekkep haznesinden
kalıba gelinceye kadar birçok merdane grubundan geçer.
Merdanelerden geçen mürekkep, merdanenin her noktasında aynı
kalınlıkta olmalıdır.
Bu merdane grupları ve yaptıkları isler sunlardır
- Sabit çelik merdane, mürekkebi "Mürekkep alıcı merdane"ye verir.
- Bu merdane mürekkebi "Mürekkep eezici merdaneler"e aktarır.
- Mürekkep, "mürekkep verici merdaaneler" vasıtasıyla kalıba tasınır.
Flekso ve Rotogravür Mürekkeplerinin Özellikleri
Bir mürekkebin üretiminden silindir veya kliseye kadar akısını, silindir
ve kliseden baskı malzemesi üzerine geçisini tayin eden özelligine
mürekkebin reolojisi veya akısı denir. Mürekkeplerde kullanılan
pigmentlerin reolojik özelliklere çok büyük etkisi vardır. Reoloji
mürekkebin viskozite, akıs sınırı, tiksotropi, yapıskanlık gibi
özelliklerinin tümünü içine alır. Bir mürekkebin reolojik özelliklerini
baskı yapılacak makinanın özelliklerine ayarlamak lazımdır. Örnegin
makinanın hızı fazla ise viskozite ve akıskanlık o kadar düsük
olmalıdır. Viskozite sıvıların akmaya karsı gösterdikleri direnç olarak
tarif edilir. Baskı sırasında viskozitenin yüksek olması mürekkebin
baskı makinasında ki akıskanlıgını azaltır ve kaliteli baskı yapılmasına
imkan vermez. Dolayısı ile mürekkebin viskozitesini renk siddetini
de göz önüne alarak uygun vernikle açıp yine uygun bir solventle
baskı makinasının çalısma viskozitesine getirmek gerekir. Flekso
ve Tifdruk sistemlerinde çalısma viskozitesi genel olarak18-22 saniye
/20 °C Ford Cup 4 verilir. Mürekkebin yapıskanlıgı fazla olursa baskı
sonrasında baskı yapılacak malzeme klise veya silindire yapısır.
Bir mürekkebin viskozitesi Viscozimetre denilen cihazlarla ölçülür.
Flekso ve Tifdruk mürekkeplerinin viskoziteleri genelde Zahn, Dyn
ve Ford Cup : 4 ile ölçülür. Viskozite daima sıcaklıga baglı olarak
degisir. Viskozite sıcaklıkla ters orantılıdır. Mürekkeplerde viskozite
kontrolü muayyen sıcaklıkta yapılmalıdır. Bu deger 20 °C veya 25
°C olabilir. Viskozimetrelerde 100 ml'lik sıvının akıs hızı muayyen
bir sıcaklıkta saniye olarak bulunur. Zahn, Dyn ve Ford Cup'lar
arasındaki fark bu viskozimetrelerin delik çaplarının farklı olmasından
kaynaklanmaktadır. Üç viskozimetrede ölçülen viskozite degerlerinin
birbirine muadil cetvelleri vardır. Viskozite, mürekkebin solvent
kaldırma özelligi ve katı maddesiyle birlikte test edilmelidir. Yani
viskozitesi yüksek olan bir mürekkep çok solvent kaldıracak anlamına
gelmez. Burada mürekkebin katı maddesi devreye girer. Viskozitenin
sıcaklıkla degismesi söz konusu oldugundan baskı makinelerindeki
haznelerde bulunan mürekkeplerin sıcaklıgı çok önemlidir. Özellikle
kıs aylarındaki haznelerde bulunan mürekkep sıcaklıkların 18-20
°C ye getirilmesi sarttır.
Flekso ve Tifdruk mürekkeplerinde aranan özellikler söyle sı
ralanabilir
a) Sabun ve alkali dayanıklılıgı,
b) Isı dayanıklılıgı, c
) Parafin dayanıklılıgı,
d) Suya dayanıklılık,
e) Yaga dayanıklılık,
f) Isık haslıgı,
g) Sürtünmeme dayanıklılıgı,
h) Toksidite Bir mürekkepte aranacak özellikleri mürekkep üretici
veya pazarlayıcısının baskıcılardan yani matbaacılardan istemesi
gerekir.
Yine bir mürekkep üreticisi veya pazarlayıcısının isteyecegi diger
bilgiler sunlardır
a) Baskı yapılacak malzemenin cinsi (kagıt, PE, OPP vs.)
b) Bu malzemeyle yapılacak daha sonraki tatbikatlar, (Laminasyon,
Cold seal aplikasyonları vs.)
c) Mürekkepte aranan özellikler, (sabun ve ısı dayanıklılıgı)
d) Kullanılacak baskı metodu (Rotogravür, Flekso, Ofset vs.)
e) Baskı makinası hızlı, kurutma metodu,
f) Kullanılan solvent cinsleri,
g) Transparan, örtücü mürekkep kullanımı söz konusu mu ?
Baskılarda üst lak var mı? Mürekkep vermede dikkat edilecek
hususlar
1) Mürekkebin kalınlıgını ayarlamak.
a) Bu islem akort dügmesi dedigimiz, haznenin arkasında bulunan
vidalarla yapılır. Vidalar açıldıkça mürekkep, o vida hizasında daha
fazla verilir.
b) Baskı alanına daha da çok mürekkep verilmesi gerektiginde,
haznenin altındaki bıçak ayar vidası gerektigi kadar bosaltılır.
2) Kâgıdın mat ve parlak olusuna göre mürekkep vermek.
3) Zemin baskısı olan yere daha fazla mürekkep vermek.
Baskıya göre mürekkep kullanımı
1) Mürekkepler mümkün oldugunca tabii halde kullanmalı.
2) Segatif 2. renkten sonra azar azar katılarak kullanmalı.
3) Basılacak isin durumuna göre mürekkep hazırlamalı.
4) Basılacak is tramlı ise seffaf mürekkep kullanmalı.
5) Renk yapılacak ise çok az yapılmalı ve orijinale uygun renk
bulununca aynı oranlarda karıstırılarak çogaltmalı.
6) Renk yapılırken beyaz mürekkep kullanılacaksa örtücü olmayan
beyaz kullanmalı.
7) Baskıya açık renkten baslamalı.
Cool Mürekkebi çogaltma veya seffaflastırma isleminde, renksiz boya
yani transparan ilave edilmelidir.
Bir matbaada baskı yapacak sorumlunun mürekkep kullanımı
sırasında yapması gereken kontrolleri üç grupta toplamak
mümkündür;
1. Baskı öncesinde,
2. Baskı esnasında,
3. Baskı sonrasında,
Baskı öncesinde yapılması gereken kontroller
- Baskı makinası iyice temizlenir.
- Baskı yapılacak malzemenin özelliklerine uygun seride mürekkepler
seçilir.
- Ortam ısısı kontrol edilir. Duruma göre mürekkeplerin viskozite
ayarı yapılır.
- Mürekkepler makine haznesine konmadan önce iyice karıstırılır.
- Viskozite ayarı için dogru solvent seçilir.
Yeni basılacak islerde daima yeni mürekkep kullanılır ve baskıya
mürekkebin orijinal viskozitesiyle basılarak baslanır. Klise ve silindir
durumuna göre renk vernikleyerek açılır sonra mürekkep baskı
viskozitesine getirilir. Daha önceden artmıs mürekkepler bu
mürekkebin içine baskı kalitesini bozmayacak oranlarda ilave edilerek
bitirilir. Baskıya yetecek miktarda mürekkep hazırlanır, böylece
hazne kalıntısı mürekkep olusmasına engel olunur.

Hiç yorum yok: