17 Şubat 2008 Pazar

Renk Bilgisi

Yasadığımız dünyayı renksiz düsünebilirmisiniz? Renk yasamdır.
Renkler aydınlığın çocuklarıdır, ısık ise renklerin anası. Cisimler
ısıktan can alır, görünür hale gelir; ısıksız renkler yok olur, karanlık
hakim olur. Renk yasamdır. Hiç bir sey yağmurlu bir sabahta
gördüğümüz gökkusağı kadar bizi duygulandırmaz. Yıldırım bizi
korkutur. Sabahleyin erken saatte gördüğümüz kuzey ısığı ruhumuza
huzur ve dinginlik verir. Renklerin görsel, duygusal dilini öğrenmek
isin doruk noktasıdır. Renklere gösterdiğimiz tepkiler biraz da
geçmisteki deneyimlerimize bağlıdır. Dinler, gelenekler, inançlar,
moda, reklam bizim renklere olan tepkimizi sekillendirir. Renklerin
bilincinde olsak da, olmasak da üzerimize olan etkilerini görürüz.
Bu etkileri pozitif ve negatif kutuplara ayırmak doğru olur mu?
Tartısılmalı. Gelin renkleri biraz tanıyalım. Nasıl mı? Biraz fizik, biraz
fizyoloji, biraz psikoloji. Renkler üzerinde düsünmek doğanın ölümsüz
yasaları üzerinde kafa yormaktır. Renklerin üzerimizdeki etkisini
onları var eden maddelerin etkilerinden ayrı düsünebilirmiyiz?
Spektral renklerin dünyasına ilk defa 1876'da fizikçi Sir Isaak Newton
girmistir. Daha sonra renkli algılamada üç rengin yeterli olacağını
"Young" dile getirmistir. "Maxwell" bu üç rengi görünür ısık
spektrumunun bası, ortası ve sonuna denk gelecek sekilde "Kırmızı",
"Yesil" ve "Mavi"olarak saptamıstır. Ancak üç reseptörün bulunması
1957'de fizyolojist "Rushton"a kısmet olmustur. Rushton gözde
"Erythrolabe" (Kırmızıya duyarlı) "Chromolabe" (Yesile duyarlı) ve
"Cyanolabe" (Maviye duyarlı) adını verdiği üç reseptör tespit
etmistir.Bu üç reseptör birlikte uyarıldığı zaman beyaz, hiç biri
uyarılmadıgı zaman ise siyah algılanır. Iki reseptörün birlikte
uyarılmasından ikincil renkler algılanır. %50 Kırmızı + %50 Yesil =
Sarı %50 Yesil + %50 Mavi = Cyan %50 Kırmızı + %50 Mavi =
Magenta (Mor) %33 Mavi + %33 Kırmızı + %33 Yesil = Beyaz
Bu üç reseptörden filogenetik olarak belli bir dalga boyuna ilk
özgünlesen mavidir. Kırmızı ve yesil maviden daha sonra ayrıldığı
için bu renklerle ilgili renk körlüğüne daha sık rastlanır. Algılanan
bilgiler beyinde oksipital loba tasınır. Burada V1 adındaki alanda
renk ve renkli formlara duyarlı hücreler blob denen kümeler olusturur.
Siyah/Beyaz formlara duyarlı hücreler ise interblob alanlarda
toplanmaktadır. Renk bilgileri daha sonra yine oksipital lobda olan
V4 alanına tasınır. V4 renkli algıya ayrılmıs özel alandır. V4'de
olusan problemler akromatopsi (renkli algının bozulması) ile birlikte
seyreder ve hasta dünyayı grinin tonlarında algılar. Renk belleği ise
genelde sözel ve duygusal renk bellekleri olarak yapay bir sekilde
sınıflanır.
İsin bundan sonraki kısmı sanatçıların ve psikologların alanına giren
konulardır. "Newton" daha sonra kendi gelistirdiği renk halkasını uç
uca birlestirerek spektrumda eksik olan Magenta rengini olusturdu.
Daha sonra bu halkayı 12'ye bölerek renklerin sistemli bir sekilde
değerlendirilmesinde belki de ilk adımı atmıs oldu. Bauhaus sanat
okulunda renk eğitimi veren "Iten", öğretisini bu temele dayandırdı.Boyaların karıstırılması sonucunda ortaya çıkan renkleri
"Substraksiyon teorisine" göre Cyan, Magenta ve Sarı yakın
reprodüksiyonu mümkün olmustur. Bu üç renk günümüzün filmlerin
temeli oldu. Çıkartma teorisine göre ortak olan emilir ve görülmez.
Örnegin Mavi ve Yesil reseptörleri uyaran reseptörleri uyaran Sarı
boyaların karıstırılması sonucu görünür, geri kalan renkler diğer
boya tarafından emilir. cyan tarafından emilerek yok olur.
%50 Cyan + %50 Magenta = Mavi
%50 Cyan + %50 Sarı = Yesil %50
Sarı + %50 Magenta = Kırmızı
%33 Cyan + %33 Magenta + %33 Sarı = Siyah
Gördüğümüz çoğu renk "absorpsiyon" yolu ile oluşmuştur. Burada
bir madde, gelen ışıkta bazıdalga boylarınıabsorbe ettikten sonra
geriye sadece göründügü renge ait dalga boylarınıyansıtır. Transparan
maddeler yansıttığırenkte değil, içinden geçirdiği dalga
boylarırenginde görünür. Bazıfloresan boyalar aldıkları ışığıdalga
boyunu değiştirerek farklıbir renkte ve dalga boyunda yansıtırlar.
Fosforesan boyalar ise aldıklarıışığı depolayıp uzun süre saçabilirler.
Bazen ışığın kendisi renklidir. Işığın kaynağı Kırmızı alev gibi sıcak
veya neon/ateş böceği kimyasal ışığıgibi soğuk olabilir. Sabun
köpüğünde ve su yüzeyindeki ince filmlerde bibirine çok yakın iki
yansıtıcıyüzey vardır. Oluşan renkler, iki ayrıyüzeyden yansıyan ışık
dalgalarıarasında oluşan interferans sonucu oluşur. Bazıkelebek
ve böceklerdeki doygun mavi ve yeşiller, CD ve plaklardaki renkler,
difraksiyon (saçılma) yoluyla olusur. En değerli yeşil renk ($) bu
yolla oluşur. Gök yüzünün mavisi işe, toz ve su parçacıklarıtarafından
saçılan kısa dalga boylarından oluşur. Görme işi nefes alma gibi
kendiliğinden gelişen bir eylem değildir. Çeşitli insanlar renk
uyumundan bahsederken farklı şeylerden bahsettikleri çok kolay
anlaşılabilir. Görünen şeyler renk, form, doku, gölge, hareket ve
anlam açısından değerlendirilirler. Gördüklerimizi kıyaslama yoluyla
değerlendirdiğimizi söylersek çok yanlış olmaz. Renk algılamasında
insanların kıyaslama için kullandığıyedi kriter olduğunu öğrenmek,
sınırsız renk dünyasında bizi kıyıya ulaştırır. 1. Renk kontrastı, yedi
kontrast arasında en basit kontrasttır. Renk kontrastı, renk dairesindeki
renklerin en saf şekillerini kullanarak oluşturulabilir. İki renk ile bir
kontrast yaratırken örneğin karşıkarşıya gelen iki renk kullanılabilir.
Mor/Sarıen basit diadlardan biridir. Triadlar renk halkasından eşkenar
bir üçgen oluşturacak şekilde seçilebilir. Ressamların en çok sevdişi
sarı/kırmızı/mavi bu şekilde oluşturulmuş güçlü bir triaddır. İkiz kenar
üçgenlerin etkileri daha çok diadlara yakındır. Ayrıca kare kullanarak
üç farklıtetrad yaratmak mümkündür.
2. Açıklık/koyuluk kontrastı Gece/Gündüz tekrarlanan ve yaşamımızın
en vazgeçilmez kavramlarından biridir. Aydınlık/karanlık, açık ve
koyu kutuplarını açıklayan en güzel renkler Siyah ve Beyaz'dır.
Beyaz gözdeki koni ve basillerin en şiddetli uyarılma, siyah ise
dinlenme halidir. Grinin tonları ve tüm renkler, siyah ve beyaz
arasında yer alır. Açıklık/koyuluk kontrastı grinin tonlarında
kullanılabileceği gibi renklide de açık ve koyu renkler tarzında
kullanılabilir.
3. Sıcak/Soğuk kontrastı yedi kontrast arasında en dikkat çekici
kontrasttır.Alev ve sıcağı düsündüren renkler arasında sarı, turuncu
ve kırmızı sayılabilir. Yapılan deneyde Mavi bir odada oturanlar,
kırmızı bir odada oturanlara göre daha çabuk üşümeye baslamıslar.
Sıcak/soguk kontrastını bazı kelimelerin uyandırdığı duygularda
görebiliriz. Gölge/Aydınlık, Şeffaf/Mat, Semavi/Dünyevi, Uzak/Yakın,
Buzul/Çöl, Islak/Kuru vs. Sıcak soğuk kontrastı kullanılarak çok
güçlü duygular elde edilebilir.

Hiç yorum yok: